پرسش

باسمه تعالی
با عرض سلام و خسته نباشید.
آیا معراج پیغمبر اسلام (ص) هم روحانی
و هم جسمانی بود یا اینكه
فقط روحانی بود؟
لطفا شرح دهید.
با تشكر

پاسخ

دوست ارجمند!
پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) به هنگامى كه در مكه بود در یك شب، به قدرت پروردگار، از "مسجد الحرام" به "مسجد الاقصى" در بیت المقدس آمد، و از آنجا به آسمانها صعود كرد، و آثار عظمت خدا را در پهنه آسمان مشاهده نمود، و در همان شب به مكه بازگشت. به عبارت دیگر معراج دو مرحله داشته و مشتمل بر دو سفر بوده است.
شاید در این كه معراج در مرحله و سفر اولش ـ كه "اسراء" نام دارد ـ جسمانی بوده جای هیچ مناقشه ای نباشد. معجزه بودن معراج هم از این بابت است. اگر چه در میان غیر علمای شیعه خلاف این نظر هم دیده می شود.
تواریخ اسلامی به طور قطع جسمانی بودن معراج اول ـ اسراء ـ را نشان می دهد؛ زیرا در تاریخ مى خوانیم هنگامى كه پیامبر(صلى اللّه علیه و آله و سلّم) مسئله معراج را مطرح كرد، مشركان به شدت آنرا انكار كردند و آنرا بهانه اى براى كوبیدن پیامبر(ص) قرار دادند. این به خوبى گواهى می دهد كه پیامبر هرگز مدعى خواب یا مكاشفه روحانى نبوده، و گرنه این همه سر و صدا نداشت.
و اگر در روایتى از "حسن بصرى" میخوانیم كه این امر در خواب واقع شده است، و یا خبرى كه از "عایشه" نقل شده كه: "به خدا سوگند! بدن پیامبر از میان ما نرفت؛ تنها روح او به آسمانها پرواز كرد"، علاوه بر ضعف سند، ظاهرا جنبه مصلحت اندیشانه داشته، و براى خاموش كردن جنجالى بوده كه در این باره در میان عده اى به وجود آمده بوده است.

اما معراج در مرحله دوم آن ـ كه اطلاق "معراج" بر خصوص آن هم می شود ـ مشهور و معروف بین علما و متكلمان آن است كه حضرتش آن سفر آسمانی را با جسم و روح تواما انجام داده است.
اگر چه روایات همین گمان را تقویت می كنند، ولى از آنجا كه این یك موضوع فوق العاده شگرفى است، و تصویر جسمانی بودن آن سفر آسمانی كمی دشوار می نماید، جمعى به توجیه آن پرداخته و آنرا به معراج روحانى تفسیر كرده اند، كه در این صورت چیزى شبیه یك خواب یا مكاشفه روحى خواهد بود.
علی ای حال، در دو سوره از سوره هاى قرآن به مساله معراج اشاره شده است:
نخست سوره اسراء/1 كه تنها بخش اول این سفر را بیان میكند (یعنى سیر از مكه و مسجد الحرام به مسجد اقصى و بیت المقدس).
و دیگری سوره نجم/13ـ 18 كه در آن قسمت دوم معراج ـ یعنى سیر آسمانى ـ آمده است؛ آنجا مى فرماید:« و لقد رآه نزلة اخرى عند سدرة المنتهى عندها جنة الماوى اذ یغشى السدرة ما یغشى ما زاغ البصر و ما طغى لقد رآى من آیات ربه الكبرى»
خلاصه مفاد این شش آیه چنین است كه پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) براى دومین بار فرشته وحى (جبرئیل) را به صورت اصلى خود مشاهده و ملاقات كرد. مرتبه اول در آغاز نزول وحى در كوه حرا بود.
این آیات كه به گفته اكثر مفسران از معراج سخن میگوید، نشان میدهد كه این حادثه در بیدارى اتفاق افتاده است، مخصوصا با جمله «ما زاغ البصر و ما طغى» یعنی چشم پیامبر دچار خطا و انحراف و طغیان نشد.
علاوه بر این، همان طور كه گذشت، مشهور میان دانشمندان اسلام (اعم از شیعه و سنی) این است كه معراج ـ در هر دو مرحله خود ـ در بیدارى صورت گرفته است.
نگارنده بیش از این چیزی نمی تواند بگوید.

برای مطالعه بیشتر می توانید به كتب تفسیری به ذیل آیات ذكر شده، به ویژه تفسیر نمونه، ج 12، ص7 تا 21 مراجعه نمایید.

پیروز باشید.