پرسش

باسمه تعالی
با عرض سلام و خسته نباشید . لطفا در صورت امكان نام منابع فقهی تشیع و اهل تسنن در زمینه احكام فرزند خواندگی را ذكر نمایید .

پاسخ

برادر عزیز!
«رسم و سنت فرزند خواندگی در میان اكثر جوامع و ملل گذشته و حاضر به صورت های گوناگون معمول بوده و هست. در تمام جوامع وقتی كسی دیگری را به فرزندی پذیرفت، حقوق و تكالیفی میان آن دو مقرر می شود.
پیامبر اسلام نیز قبل از بعثت پسر خوانده ای به نام زید داشت كه حتی پس از نیل به مقام رسالت و پیش از الغاء و نسخ سنت پسر خواندگی در اسلام و نزول آیات در این باب او را "زید بن محمد" می خواندند. در تعالیم درخشان اسلامی كه همواره ناظر به واقعیت و حقایق است، سنت فرزند خواندگی، اسمی بیش نیست. لذا تمام التزامات و احكام فرزند واقعی كه در سنن جاهلی بر فرزند خوانده مرتبت بود لغو و ابطال گردید و مقرر شد تمامی فرزند خوانده های موجود در زمان تشریع این حكم بنام پدر و مادر های واقعی خود خوانده شوند، نه بنام پدر خوانده یا مادر خوانده.
مسلمانان نیز از تاریخ نزول آیات 5 و6 سوره احزاب ـ «ما جعل أدعیائكم أبنائكم» ـ زید را به نام پدر واقعی او به نام "زید بن حارثة" صدا می كردند.
بالتبع احكامی كه مربوط به فرزند خواندگی بود، مانند توارث و ایجاد خویشاوندی و حق نفقه و امثال آن جملگی لغو گردید، و رسول اقدس اسلام برای تنفیذ احكام الهی و برداشتن این سنت های جاهلی از جانب خداوند مامور شد تا با زن مطلقه زید بن حارثه پسر خوانده خود، كه "زینب بنت جحش" نام داشت و دختر عمه پیامبر بود، تزویج كند.
از لحن آیات ـ احزاب/38 ـ نیز به خوبی بر می آید كه حضرت از حملات مخالفین بیمناك بوده است؛ ولی آیاتی در این باب نازل، و با صراحت تمام حضرت را امر به تزویج نمود، تا عملاً این سنت لغو شود. (اسلام و عقائد و آراء بشری یا جاهلیت و اسلام، علامه یحیی نوری، ص636)

بهترین منبع برای اطلاع از آراء پسرخواندگی در میان شیعه و سنی كتابهای تفسیری آنها ذیل آیات 3 و4 و 38 سوره احزاب است. با مطالعه تفاسیر شیعه و سنی با منابع روایی و تاریخی آنها نیز آشنا خواهید شد.

خدا نگهدار شما.