پرسش

منشأ پیدایش حروف ابجد چیست؟

پاسخ

حساب ابجد از الف تا غین، و تعیین عددی خاص از 1 تا 1000 برای آن، از دیر باز در میان ملل و اقوام، معهود بوده است.
علامه طباطبائی(ره) می فرماید: «ابجد كبیر ظاهراً از مسلمات است و آن از عدد یك تا هزار است كه به بیست و هشت حرف در زبان عرب تقسیم شده، و در بین مسلمانان از شیعه و سنی جای شبهه و تردید نیست؛ و علمای فریقین مانند شیخ بهاء الدین عاملی و شیخ محیی الدین عربی در اینجا سخن را بسط داده اند. در بین غیر مسلمانان نیز ابجد كبیر معروف است و قبل از اسلام در طائفه یهود رائج بوده و از زبان عبری یهود به جامعه مسلمین وارد شده است و … روزی در مجلسی بودیم كه یك نفر از فلاسفه ژاپنی نیز حضور داشت، با آن كه ریشه عقاید ژاپنی ها به چینی ها بر می گردد و آنها وثنی هستند، من سئوال كردم آیا شما به حروف ابجد و تاثیرات آن معتقد هستید یا نه؟ در پاسخ گفت: آری به حروف ابجد كبیر معتقدیم، و در این باره كتابهایی از زمان قدیم داریم.» ("مهر تابان، مصاحبه تلمیذ و علامه طباطبائی"، ص137)
«اصطلاحاً حروف هجای عربی را كه به ترتیب از "الف" شروع و به "ی" ختم می گردد، "ابتث" می نامند، در مقابل "ابجد". دسته بندی حروف به ترتیب ابجد بسیار قدیم تر از ابتث است، زیرا ابجد در خط فینیقی، عربی، سریانی، آرامی و نبطی نیز موجود است.» ("معارف و معاریف"، سید مصطفی دشتی، ج2، ص460)
با این وجود باید دانست كه حساب ابجد، اگر چه از دیر زمان وجود داشته، اما همین قدمت خود باعث شده كه تاریخ دقیق و منشاء پیدایش حروف ابجد به درستی روشن نباشد، و اظهار نظر قطعی در این مورد را با مشكل روبرو كند.
بدون آن كه بخواهیم در صدد انكار حروف ابجد و تأثیر آن برآییم ـ چرا كه نفس تجربه یك تأثیر، و یا نقل متواتر آن از سوی گذشتگان، كافی است تا انسان را نسبت به مؤثر آن به تواضع وادارد، و یا لااقل از انكار بازدارد ـ ولی واقع امر آن است كه ما در توجیه حروف ابجد و تأثیر آن به مطلب درخوری كه مستند شرعی و یا عقلانی داشته باشد، برنخوردیم.

خدا نگهدار شما.