پرسش

چرا شیعه در استنباط مسایل بیشتر از احادیث استفاده می كند تا قرآن؟ در مورد محدث نوری نظرتان چیست؟

پاسخ

برادر بزرگوار!
با سلام و عرض تحیت!

1) بی شك فقهای شیعه قرآن را یكی از ادله معتبر در استنباط احكام شرعی می دانند و بحث از قریب به 500 آیه معروف به آیات الاحكام مورد توجه محققان شیعه بوده، در این باره كتابها نگاشته اند. عملاً از برخی از این آیات به تنهایی به عنوان دلیل در مسائل فقهی استفاده می كنند، از جمله عمومات مربوط به بیع در مكاسب و …
با این وجود، حقیقت ـ همانطور كه محققان ما بدان اذعان دارند ـ این است كه شیعه از قرآن كمتر از سنت استفاده می كند. (ر.ك. به ’التنقیح فی شرح العروة الوثقی‘، ج1، ص25)
اما این بدین خاطر نیست كه قرآن را حجت نمی دانند، بلكه بدین خاطر است كه در ذیل اغلب آیات الاحكام روایات زیادی از اهلبیت علیه السلام به تفصیل رسیده است. از جائی كه قرآن نوعاً ظنی الدلاله است و یا برخی آیات در مقام بیان و تشریع همه جوانب مساله نیست، در این موارد به روایات رجوع می شود كه هم اصل مطلب قرآنی را تائید می نمایند و هم دلالتی روشن تر و تفصیلی بیشتر دارند.
قابل ذكر است در مبحث تعارض روایات، شیعه یكی از مرجحات را هنگام تعارض دو روایت، مطابقت با قرآن می دانند كه عملاً پای آیات الاحكام را در بحث تعارضات روایت بطور وسیع باز می نماید.
در آخر توجه به این نكته لازم است كه قرآن اگر می خواست وارد تمام جزئیات احكام شود (كه تنها منبع یا اصلی ترین آن در استنباط می شد) حجمی چندین برابر از این، و به مثابه یك كتاب خاص حقوقی درمی آمد، كه با اهداف خدای متعال در تنزیل آن مغایر بود.
از اینرو خود قرآن در آیات متعدد به تصریح نهاد و مرجع مفسر خود را معرفی می نماید، كه یكی از شعبه های آن، تفسیر و تفصیل آیات الاحكام است كه مثلاً نمازی را كه خدا در قرآن تشریع كرده، چند ركن دارد؟ چگونه خوانده می شود؟ حكم سهو و نسیان در آن چیست و صدها فرع دیگر.
این جوابی است كه به طور اجمال می توان گفت.
نگارنده گر چه این جواب را، فی الجمله، می پذیرد، و لذا در اینجا آورده است، ولی معتقد است كه اكتفای به آن بسیاری سؤالات جدیدی در ذهن اهل تحقیق ایجاد می كند‏ كه پاسخگویی به آن تفصیل و توضیحی بیش از این می طلبد.
ما در اینجا به همین اكتفا می كنیم‏‏، ولی آماده ایم تا اگر احیانا با مطالعه آن سؤالات جدیدی برای شما بوجود آمد، جوابگوی آنها باشیم.

2) در ابتدا نظری بر بیوگرافی مرحوم محدث نوری بیفكنیم:
شیخ میرزا حسین بن میرزا محمد تقی بن میرزا علی بن محمد بن تقی نوری طبرسی، معروف به محدث نوری، یكی از علمای بزرگ حدیث و رجال شیعه است.
وی در تاریخ 18 شوال سال 1254 ه.ق در روستایی «یالو» از توابع شهر نور واقع در مازنداران متولد شد. در سن 8 سالگی پدر خود را از دست داد و پیش از رسیدن به سن بلوغ با فقیه بزرگوار، مولی محمد علی محلاتی، آشنا شد و همین شوق به تحصیل را در دل او كاشت. او در سال 1273 ق عازم عتبات عالیات گردید.
بعضی از اساتید شیخ عبارت بودند از:
1- شیخ عبد الرحیم بروجردی (متوفای 1306 ق)؛ ایشان پدر زن محدث نوری نیز بودند.
2- شیخ العراقین عبد الحسین تهرانی (متوفای 1286 ق).
3- شیخ مرتضی انصاری (متوفای 1281 ق).
4- ملا شیخ علی خلیلی (متوفای 1279 ق).
5- میرزا محمد هاشم خوانساری (متوفای 1318 ق).
6- آیت الله حاج ملا علی كنی (متوفای 1306 ق).
7- میرزای شیرازی.
مرحوم محدث نوری شاگردان مبارز و نامی داشته و ما در اینجا نام چند تن از آن بزرگان را زینت بخش مقال خویش می نمایم: شیخ آقا بزرگ تهرانی، حاج شیخ عباس قمی، مرحوم كاشف الغطاء ، مرحوم شرف الدین عاملی، میرزا جواد آقا ملكی تبریزی، شهید شیخ فضل الله نوری (وی داماد محدث نوری نیز بوده است).
مرحوم محدث نوری آثار علمی فراوانی داشتند كه بیش از 30 اثر وی چاپ گردیده است. بعضی از تالیفات ایشان عبارت است از:
1- مواقع النجوم.
2- نفس الرحمان.
3- دار السلام.
4- فصل الخطاب.
5- كلمه طیبه.
6- جنة الماوی.
7- فیض القدس.
8- بدر مشعشع.
9- كشف الاستار.
10- النجم الثاقب (پر انتشار ترین كتاب محدث نوری‏).
11- مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل (بزرگترین اثر محدث نوری و از معتبرترین مجامع روایی شیعه)
12- لؤلؤ و مرجان (در رد خرافات مربوط به حماسه عاشورا)
13- رساله فارسی در جواب به شبهات موجود در كتاب خودش ’فصل الخطاب‘ و در رد تحریف قرآن مجید.

محدث نوری متهم است كه به تحریف قرآن قائل بوده، و از كتاب معروفش ’فصل الخطاب‘ سوء استفاده های زیادی بر علیه شیعه شده است.
تذكر این نكته ضروری است كه علاوه بر ’كتاب القرآن‘ در ضمن ’مستدرك الوسائل‘، محدث نوری سه كتاب دیگر نیز در علوم قرآنی نوشته است. و بی گمان با چشم پوشی از هر كدام از این چهار كتاب، قضاوت در حق نوری و او را متهم به تحریف كردن، ناقص و ناروا خواهد بود.
در صورت تمایل كلیه نظریات مرحوم محدث نوری در این رابطه به عرض خواهد رسید.

برای مطالعه بیشتر در مورد این شخصیت به كتب ذیل مراجعه شود:
1- مقدمه مستدرك الوسائل.
2- مقدمه لولو و مرجان.
3- دیدار با ابرار، سازمان تبلیغات اسلامی.

با التماس دعا