پرسش

با سلام
خواهشمندم در مورد رحمت خداوند برای اینجانب مطالبی مفید از منابع مختلف بفرستید ضمنا اگر یكسری آدرس منابع معرفی كنید ممنون خواهم شد منتظر جواب سریع شما هستم .

با تشكر لیلا یاری

پاسخ

با سلام و تحیت!

در عرف عام ما انسانها، رحمت صفت انفعالی و تاثر خاص درونی است كه قلب هنگام دیدن كسی كه فاقد چیزی و یا محتاج به چیزی است كه نقص كار خود را تكمیل كند، متاثر شده و تصمیم می گیرد حاجت آن بیچاره را برآورد. اما این معنای رحمت نسبت به خداوند صادق نیست. و به دیگر سخن، رحمت خداوند به معنای تاثر قلبی نیست ، بلكه باید نواقص امكانی آن را حذف كرد (ر.ك. به "المیزان"، علامه طباطبایی، ج1، ص29)، و خداوند را از صفات بشری تنزیه نمود.
البته باید دانست با دستگاه ادراكی محدود انسانی تنزیه كامل خداوند برای ما میسر نیست و همیشه شناخت ما به نوعی و در حدی با تشبیه آمیخته است، اما باید همیشه به سوی این هدف بشتابیم و بدان نزدیكتر شویم، و در هر حال خدا را تسبیح كنیم.
این كه در ذكر ركوع در كنار حمد الهی تسبیح او می گوییم، به همین تفسیر شده است كه حمد ما انسانها محتاج تسبیح است تا در حقیقت اظهار عجز از درك كامل و بی تشبیه الهی كرده باشیم.

معنای رحمت خداوند همان اعطاء و افاضه و رفع حاجت حاجتمند است، و اصولا هر چیزی بودن و اوصافش مساوی با رحمت حق است چون وجود و هستی عین رحمت است.
در سوره اعراف /56 آمده است: «و رحمتی وسعت كل شی» یعنی رحمت من همه چیز را فرا گرفته است و در دعای كمیل می خوانیم: «برحمتك التی وسعت كل شی»

این گونه رحمت الهی استثناء ندارد و این طور نیست كه شامل انسانها باشد، ولی غیر انسانها را شامل نشود و یا در انسانها تنها انسانهای مومن را فراگیرد، بلكه سراسر گیتی مشمول رحمانیت حق و یا عین آن است؛ یعنی آنچه در عالم هستی هست رحمت حق است …

یك نكته:
رحمت خدا بر دو نوع است: یكی رحمت عام و دیگری رحمت خاص.

خداوند با رحمت عام خودش همه موجودات را آفریده است كه از جمله آنان انسان است. انسان كه تنها موجود مكلفی است كه خودش مسئول ساختن خویش است.

با توجه به این مسئولیت، اگر وظائف و تكالیفی را كه بر عهده او نهاده شده است، انجام دهد مشمول رحمت خاص الهی هم می شود.

"رحمان" اشاره به آن رحمت بی حسابی است كه همه جا گسترده شده، و مومن و كافر و حتی انسان، جماد، نبات و حیوان را فرا گرفته است؛ ولی "رحیم" رحمت خاصی است كه به انسانهای مطیع و فرمانبردار اختصاص دارد . (ر.ك. به "آشنایی با قرآن"، شهید مطهری ، 85-83)

با این وجود به آنچه بعضی مفسرین می گویند توجه كنید.
«واضح است كه چنانچه در صفت "رحمن" خصوص عموم معتبر است، در "رحیم" عموم خصوص ملحوظ شده است؛ یعنی رحمت را با وجود اختصاص به مومنان، باید عام دانست تا شامل جمیع مومنان شود؛ بدین صورت كه مطیعان را به دلیل قبول حسنات و گناهكاران را با محو لغزشها، به گونه ای كه هیچ یك از گویندگان كلمه شهادت ـ به شرط آن كه با اخلاص و حسن عقیده آن را ادا كنند ـ از فیضان این رحمت محروم نخواهند ماند.
اگر نیكوكاران به وسیله روزه و نماز مترصد نزول این رحمت هستند مجرمان و مفلسان نیز از روی عجز و بیچارگی امیدوار رحمت خدایند، و به زبان عجز و بیچارگی به حضرت ارحم الراحمین می گویند:
"چون زان توییم پاك و ناپاك از روی كرم نگر در این خاك"
(جواهر التفسیر ، ملا حسین واعظ كاشفی سبزواری، ص 85-383)

باید توجه داشت كه احادیث و اخباری كه تشویق و ترغیب به امیدواری به رحمت واسعه الهی كرده اند، در مورد كسانی است كه چشم داشت به رحمت الهی را با عمل خالص همراه سازند و در لذت دنیا فرو نروند. پس مبادا شیطان ما را فریب دهد و از اطاعت و عبادت باز دارد، و به امید و آرزوی تنها ما را سرگرم كند كه:
"نابرده رنج گنج میسر نمی شود
مزد آن گرفت جان برادر كه كار كرد"
(ر.ك. به معراج السعادة، ملا احمد نراقی)
و خلاصه از ما حركت و از او بركت ورحمت .

برای كسب اطلاعات بیشتر به تفسیر "المیزان"، اثر علامه طباطبائی، تفسیر "جواهر التفسیر"، اثر ملاحسین واعظ كاشفی سبزواری، "آشنایی با قرآن"، اثر شهید مطهری، "تفسیر نمونه"، اثر آیه الله مكارم شیرازی و "تفسیر سوره حمد"، اثر امام خمینی و تفسیر های سوره حمد در كتابهای تفسیری مراجعه فرمایید.

خدا نگهدار شما .