پرسش

بسمه تعالی
در مورد حكومت اسلامی آیا بعد از آنكه مردم حكومت اسلامی را بذیرفتند مثل انقلاب ایران اگر بعد از مدتی فرضا اكثریت مردم مخالف با این حكومت بودند ایا ولی فقیه می تواند كناره گیری كند یا خیر . البته با توجه به سیره اهل بیت و بر اساس اعتقادات ما من فكر می كنم نباید چنین كاری كند ولی جواب مستدلی می خواهم كه البته بتواند طرفداران دموكراسی امروزی را قانع كند. متشكرم
منتظر جواب شما هستم .
سرادقی

پاسخ

برادر بزرگوار!

در این مسئله مبانی مختلفی وجود دارد. آنچه در زیر می آید مبنای مشهوری است كه از كلمات استاد مصباح یزدی برای شما می آوریم. احساس ما این است كه شما بیش از هر كس مایل به دانستن رأی مشهور باشید.

حاصل كلام استاد مصباح این است كه:
از دیدگاه اعتقادی ما "مقبولیت" با "مشروعیت" تلازمی ندارد، یعنی "مشروعیت" ولایت فقیه، كه ادامه ولایت معصومان(علیهم السلام) و به اذن آنان است، منوط به "مقبولیت" آن نیست. "مقبولیت" تنها به حكومت دینی عینیت و امكان تحقق می بخشد، زیرا حاكم دینی حق استفاده از زور برای تحمیل حاكمیت خویش را ندارد.
بر این اساس اگر مقبولیت حاكمیت ولی فقیه از دست برود، مشروعیتش از دست نمی رود، بلكه تحقق حاكمیت و پیاده شدن آن با مشكل مواجه می گردد.
احتمال عدم مقبولیت نظام اسلامی از سوی مردم، به دو صورت متصور است:

اوّل: مردم از اول حكومت دینی را نپذیرند. در این صورت اگر فرض كنیم امام معصوم(ع) یا فقیهِ واجد شرایط حاكمیت، در جامعه باشد، به اعتقاد ما او از جانب خدا حاكم و والی است، ولی حكومت دینی تحقق نخواهد یافت؛ زیرا شرط تحقق حكومت دینی پذیرش مردم است.
نمونه بسیار روشن این فرض، 25 سال خانه نشینی حضرت علی(ع) است. ایشان از سوی خدا به ولایت منصوب شده بودند، ولی حاكمیت بالفعل نداشتند، زیرا مردم با آن حضرت بیعت نكردند.

دوّم: این كه حاكمیت شخصی كه دارای حق حاكمیت شرعی است به فعلیت رسیده باشد، ولی پس از مدتی عده ای به مخالفت با او برخیزند. این فرض خود دو حالت دارد:
یكی اینكه مخالفان گروه كمی هستند و قصد براندازی حكومت شرعی را ـ كه اكثر مردم پشتیبان آن هستند ـ دارند. شكی نیست در این حال، حاكم شرعی موظّف است با مخالفان مقابله كند. و آنان را به اطاعت از حكومت شرعی وادار كند. نمونه این مورد جنگ امام علی(ع) با اصحاب جمل، صفین و نهروان بود.
حالت دوّم این است كه بعد از تشكیل حكومت شرعی مورد پذیرش مردم، اكثریت قاطع آنها با آن مخالفت كنند. در این حال، حاكم شرعی هنوز شرعاً حاكم است، ولی با از دست دادن مقبولیت خویش، قدرت اعمال حاكمیت مشروعش را از دست میدهد، و به همین خاطر تكلیف اعمال حاكمیت از او ساقط است.
(ر.ك. به "مجموعه پرسش و پاسخ پیرامون ولایت فقیه"، از استاد مصباح یزدی http://old.tebyan.net/QAndA/Qamain.asp?URL=qa/html/qa/index.html http://old.tebyan.net/subscribe/advise/AdviseRelA.asp)
برای مطالعه بیشتر در این باره می توانید به منابع ذیل مراجعه نمایید:
1ـ كتاب ولایت فقیه، امام خمینی http://www.hawzah.net/Per/E/VeDefa.asp?URL=Start/VeStart.htm
2ـ پیشینه نظریه ولایت فقیه، دبیرخانه مجلس خبرگان. http://www.nezam.org/persian/books/pishinehe_nazariyaye_welayate_faqih/index.htm
3ـ ولایت فقیه از دیدگاه شیخ انصارى و آیه الله خوئی http://www.marashilibrary.com/ViewBookResearchIndex.asp?kelid=36&PPageNo=19&PMove=NoChange&SField=عنوان&OField=عنوان&SearchWord=&RecNo=20
4ـ ولایت فقیهان و عدالت، آیت اللّه جوادى آملى
http://www.al-shia.com/html/far/books/rooz/velayat/index.htm
5ـ ولایت فقیه در حكومت اسلام http://www.marashilibrary.com/ViewBookResearchIndex.asp?kelid=121&PPageNo=19&PMove=NoChange&SField=عنوان&OField=عنوان&SearchWord=&RecNo=20
6ـ ولایت فقیه در حكومت اسلامی http://www.marashilibrary.com/ViewBookResearchIndex.asp?kelid=124&PPageNo=19&PMove=NoChange&SField=عنوان&OField=عنوان&SearchWord=&RecNo=20

موفق و موید باشید.