پرسش

راه رسیدن به كمال چیست و همچنین وارد عالم عرفان و عبودیت و سیر و سلوك شدن ؟

پاسخ

دوست عزیز و گرامی!

هر كسى كمال را در بینش خاص خود تفسیر مىكند. ما و شما كه پیرو بینش اهل بیت پیامبر(ص) هستیم، خوب است كمال و راه وصول به آن را از آنان سؤال كنیم.

در روایات معصومین(علیهم‏السلام) آمده است كه همه كمال، در "تفقه در دین" است.
«الكمال كل الكمال التفقه فی الدین و...».
ظاهرا مراد از تفقه در دین، در این كلام، عبارت از دین شناسى و دین باورى است. كسى كه دین شناس نیست‏، یا دین شناس است ولى دین باور نیست، در فرهنگ اهل بیت فقیه نیست.

كمالى هم كه دین شناس آن را به رسمیت مى‏شناسد، تقرب به خدا است.
با تقرب به خدا، انسان حتی المقدور به صفات الهی ـ و بهتر بگوییم به صفات بندگی خدا ـ نزدیكتر می شود. و چون خدا كامل است و هیچ نقصى در او نیست، پس نزدیكی به او موجب نزدیكی به كمال انسانیت است. او هستى، علم، قدرت، حیات و كمال محض است، و بنده خدا هر اندازه به او نزدیك شود از این اوصاف سهمى مى‏برد، و به همان اندازه كامل مى‏شود.

اما راه وصول به این كمال تهذیب نفس از یك سو و شناخت دین از سوی دیگر است.
در ابتدای راه، باید خوب اندیشید، مطالعه كرد؛ و بدین وسیله، در انتخاب هدف و راه بقدر كافی دانست، و همه جوانب ممكن آن را بررسی نمود.
و سپس با تهذیب نفس، از خواهش های نفسانی و زودگذر گذشت، تا بتوان به دانسته ها عمل كرد. با علم و عمل می توان به باور و ایمان مطلوب دست یافت.
«لیس علی الذین آمنوا و عملوا الصالحات جناح فیما طعموا اذا ما اتقوا و آمنوا و عملوا الصالحات ثم اتقوا و آمنوا ثم اتقوا و احسنوا و الله یحب المحسنین»(مائده/93)
ایمان هم نقطه شروع حركت تكاملی انسان است و هم نقطه غایی و نهایی او؛ و البته فرق بسیار است میان این و آن.

اما در این راه، به نكاتی توجه كنید.
حضرت آیت الله بهجت مدظله العالی در جواب این سؤال كه یقین چگونه حاصل می شود؟ فرموده اند: «به اسباب آن، كه علم وعمل باشد. عمومات آن را هم می دانیم[یعنی فی الجمله می دانیم چه را یاد بگیریم و چگونه عمل كنیم]. در مورد مسیح آمده است: "لو ازداد یقینه لمشی فی الهواء كما مشی علی الماء"[یعنی اگر بر یقین حضرت مسیح افزوده می شد، همانطور كه بر آب راه می رود، در هوا هم راه می رفت!]»
پندی كه حضرت ایشان مكرر می فرمایند آن است كه اولین قدم آن كه به هر آنچه می دانید عمل كنید. سپس به دنبال علم بیشتر برآیید. اگر یافتید، باز به آن عمل كنید. و در ناشناخته ها خوب است كه احتیاط را پیشه خود سازید.
بدون آن كه انسان لازم باشد خود را از نعمتهای حلال الهی محروم سازد، می تواند راه كمال را بپیماید "به این شرط كه با خدا بسازد. اگر ما با خدا ساختیم، خدا هم با ما می سازد."

برادر عزیز! عرفان چیزی نیست، الا قرار و طمأنینه نفس بر اطاعت الهی؛ یعنی انسان به جایی برسد كه با طیب خاطر ـ و نه با فشار روحی و درگیری با نفس ـ آنچه خدا خواسته را به جای آورد. و این احتیاج به تمرین دارد. و البته هر چه در این راه سختی بیشتری تحمل شود، مقصدی كه به آن نائل می شود پربهاتر و ارزشمندتر است.

راه پیچیده نیست. چیزی در آن مخفی و ناگشودنی نیست، چرا كه خود خدا تضمین كرده كه راه را بر سالك نشان دهد، ولی پیمودن این راه و همت بر آن سخت است.

در هر روزتان ساعتی را به فراگیری علم دین ـ اعم از اعتقادات و اخلاق و فقه اسلامی ـ اختصاص دهید؛ و تصمیم بگیرید كه هر چه را یاد می گیرید، عمل كنید. اگر در این راه مخلص باشید، اولا همین وصول به هدف است ـ «من خرج من بیته مهاجرا الی الله ثم یدركه الموت مات شهیدا» ـ و ثانیا بقیه راه را خود خدا به شما نشان خواهد داد، ولو با معجزه و كرامات؛ كه نمونه های آن زیاد است ـ «إن تتقوا الله یجعل لكم مخرجا».

مهم آن است كه ما بنده خدا باشیم. این كه كجای راهیم، ارزش اصالی ندارد. خدا به ایمان و اخلاص و عمل صالح ما می نگرد. در آخرت همه عناوین كنار می رود و فقط همین سه عامل در نظر می آید. عبودیت خدا، همین و بس.
همان‏گونه كه "توحید" ركن دین در وجهه اعتقادى آن است، "عبادت" ركن دین در وجهه سلوكى آن می باشد. منظور از عبادت و عبودیت تنها اعمال عبادی خاص نیست، بلكه به خواست خداست؛ هر چه كه باشد.
دین حقیقى، بدون عبادت و پرستش هرگز وجود ندارد. رسالت مشترك پیامبران ایجاد، گسترش و تعمیق روح عبودیت در میان مردم و پرهیز دادن آنان از عبادت غیر خدا بوده است.

حضرت على علیه‏السلام هدف بعثت پیامبر صلى‏الله علیه و آله را چنین بیان مى‏كند: خداوند تبارك و تعالى ـ محمد را مبعوث به حق كرد تا بندگانش را از عبادت بندگان به عبادت خدا و از پیمان بندگان به پیمان خدا، و از اطاعت بندگان به اطاعت خدا و از ولایت بندگان به ولایت خدا بیرون بیاورد.

خلاصه عبادت و عبودیت از دو پایه تشكیل شده است: نیت و عمل.
نیت با تهذیب نفس به دست می آید و عمل با علم دین. و هر كدان ضامن سلامت و وصول به دیگری است.

موفق و موید باشید.