پرسش

با سلام و عرض خسته نباشید
لطفا درباره اسلام ، ریشه لغوی و معنای عرفانی و آیات و روایات ائمه و تاكید دیگر ادیان را راجع به آن را توضیح دهید
درضمن لطف فرمایید و از این نظر كه این واژه در قران چند بار و با چه كلماتی همراه آمده است نیز توضیح فرمایید
با تشكر از صبر و حوصله و دقتنظر شما
1/3/82

پاسخ

خواهر محترم!
روح اسلام همان تسلیم در برابر حق است.
قرآن در آیه 83 سوره آل عمران می فرماید: «و له اسلم من فی السموات و الارض طوعا و كرها و الیه یرجعون» یعنی تمام كسانی كه در آسمانها و زمین هستند از روی اختیار یا از روی اجبار، در برابر فرمان او تسلیم اند و همه به سوی او باز گردانده می شوند.
تفسیر آیه این است كه: خداوند دو گونه فرمان در عالم هستی دارد. یك سلسله از فرمانهای او به صورت قوانین تكوینی ـ چه طبیعی و ما فوق طبیعی ـ است كه بر موجودات مختلف این جهان حكومت می كند و همه آنها مجبورند در برابر آن زانو بزنند، و تخلف از آن ممكن نیست.
نوع دیگر فرمان خدا، همان قوانین تشریعی است كه در تشریع آسمانی و تعلیمات پیامبران و جود دارد.
تسلیم در برابر این قوانین اختیاری است، و تنها افراد با ایمان هستند كه به خاطر تسلیم در مقابل آنها شایسته نام مسلمان می باشد. (تفسیر نمونه، ج2، ص643)

از جهت عرفانی نیز اسلام یعنی تسلیم و به اصطلاح عرفا انقطاع الی الله، یعنی انصراف از اغیار.
به عقیده عرفا قلب سالك الی الله به اندازه ای كه از اغیار و رسوم خودی پاك گردیده، به همان اندازه هم صلاحیت تابش انوار صفات و اسماء حق را یافته است. انسانی كه خود را تسلیم الی الله كند و دل از اغیار پاك كند آنچه در دلش می تابد صورت اسماء و صفات حق است.
"هر كجا دردی، دوا آنجا رود هر كجا فقری، نوا آنجا رود"
"هر كجا مشكل جواب آنجا رود هر كجا پستی است آب آنجا رود"
"آب كم جو، تشنگی آور به دست تا بجوشد آبت از بالا و پست"
در تلقی عرفانی آیه «بلی من اسلم وجهه لله و هو محسن فله اجره عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون» ـ یعنی آری كسی كه روی خود را تسلیم خدا كند و نیكوكار باشد، پاداش او نزد پروردگار ثابت است. نه ترسی بر آنها است، و نه غمگین شوند ـ ناظر بر تحصیل انقطاع قلبی از اغیار و متوجه كردن وجه قلب به سوی حضرت حق است.
حضرت زین العابدین امام سجاد(ع) به همین مرحله اشاره می كند كه می فرماید: «پروردگارا! از هرگونه لذت با غیر تو، و از هر گونه اشتغال به غیر طاعت تو، و از هر راحتی و آرامشی با غیر انس به تو، و از هر خوشی و شادی با غیر تو، از تو طلب مغفرت دارم.»
اینها همه ناظر به معنای اسلام و تسلیم قلب به خداوند است. و تسلیم قلب به این معنا درجاتی بر تسلیم عملی به حضرت حق برتری دارد.
آیه 89 سوره "شعرا" می فرماید: «الا من أتی الله بقلب سلیم» و قلوب بعضی ها را پاك از غیر خدا و تسلیم الی الله معرفی می كند، و می گوید: هر قلبی اگر صورت اولیه و اصلی خود را دارا باشد، به جز حق و تجلیات او چیز دیگری در آن وجود ندارد. (ر.ك. به مبانی نظری تزكیه، استاد محمد شجاعی، ج1، ص185)

حدود پنجاه بار واژه اسلام با عبارتهای مختلف از قبیل تسلیم، مسلمون، مسلمة و … در قرآن تكرار شده است.

همه ادیان اسلام زمان خود بوده اند، یعنی التزام و ایمان به آن تجلی تسلیم به حق بوده است. اساسا دین یكی است و آن اسلام است. «إن الدین عند الله الاسلام»
قرآن اسلام را به ادیان الهی قبل از پیامبر خاتم هم نسبت داده است. «أم كنتم شهداء إذ حضر یعقوب الموت إذ قال لبنیه ما تعبدون من بعدی قالوا نعبد إلهك وإله آبائك إبراهیم وإسماعیل وإسحاق إلها واحدا و نحن له مسلمون» یعنی آیا هنگامی كه مرگ یعقوب فرا رسید شما حاضر بودید؟! در آن هنگام كه به فرزندان خود گفت: پس از من چه چیز را می پرستید؟ گفتند: خدای تو، و خدای پدرانت، ابراهیم و اسماعیل و اسحاق، خداوند یكتا را، و ما در برابر او تسلیم هستیم. (بقره/133)
و به همین جهت، اسلام محمد(ص) همه ادیان الهی گذشته را تصدیق می كند.
«قولوا آمنا بالله وما أنزل إلینا وما أنزل إلی إبراهیم وإسحاق ویعقوب والأسباط وما أوتی موسی وعیسی وما أوتی النبیون من ربهم لانفرق بین أحد منهم ونحن له مسلمون» یعنی بگویید ما به خدا ایمان آورده ایم؛ و به آنچه بر ما نازل شده؛ و آنچه بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و پیامبران از فرزندان او نازل گردید، (و همچنین) آنچه به موسی و عیسی و پیامبران دیگر از طرف پروردگارشان داده شده است، و در میان هیچ یك از آنها جدایی قایل نمی شویم، و در برابر فرمان خدا تسلیم هستیم؛ [و تعصبات نژادی و اغراض شخصی سبب نمی شود كه بعضی را بپذیریم و بعضی را رها كنیم]. (بقره/136)

و باز بر همین اساس، كسی كه عقائد راستین اسلامی بر او بیان نشده، یا بیان شده و درنیافته- و به عبارتی جاهل قاصر بوده- و در نتیجه از حق دور مانده است، از دیدگاه اسلام مستضعف و معذور تلقی شده و مورد مسامحه و گذشت است.
در عین دین اسلام ـ دین خاتم ـ دین موعود همه ادیان الهی است. و گاه، به طور خاص بر آن اطلاق اسلام می شده است.
«وجاهدوا فی الله حق جهاده هو اجتباكم وما جعل علیكم فی الدین من حرج مله أبیكم إبراهیم هو سماكم المسلمین من قبل و فی هذا لیكون الرسول شهیدا علیكم وتكونوا شهداء علی الناس فأقیموا الصلوه و آتوا الزكوه واعتصموا بالله هو مولاكم فنعم المولی و نعم النصیر» یعنی در راه خدا جهاد كنید، و حق جهادش را ادا نمایید؛ او شما را برگزید، و در دین (اسلام) كار سنگین و سختی بر شما قرار نداد؛ از آیین پدرتان ابراهیم پیروی كنید؛ خداوند شما را در كتابهای پیشین و در این كتاب آسمانی "مسلمان" نامید، تا پیامبر گواه بر شما باشد، و شما گواهان بر مردم. پس نماز را برپا دارید، و زكات را بدهید، و به خدا تمسك جویید، كه او مولا و سرپرست شماست. چه مولای خوب، و چه یاور شایسته ای! (حج/78)
دین حضرت محمد(ص) اسلام به معنای خاص كلمه است.

خدا نگه دار شما.