پرسش

سلام
لطفا در مورد حالات انسان در زمان مرگ توضیح دهید
2- آیا در نوزادانی كه با شبیه سازی بوجود میایند روح وجود دارد؟
متشكرم

پاسخ

دوست محترم!
به دو سؤال شما به ترتیب پاسخ می دهیم.
1) در كتاب "منازل الاخرة"، اثر حاج شیخ عباس قمی، پیرامون حالات انسان هنگام مرگ چنین آمده است: «عقبه و گردنه اول مرگ، سكرات موت و شدت جان كندن است. و این گردنه ای است بسیار دشوار كه شدائد و سختیها از هر طرف به محتضر رو می كند. از طرفی شدت مرض و درد و بسته شدن زبان و رفتن توان از اندام، از طرف دیگر گریستن اهل و عیال و وداع آنها با او، و غم یتیمی و بی كس شدن بچه های خود، از طرف دیگر غم جدا شدن از مال و منزل و املاك و اندوخته های خود كه عمر عزیز خود را صرف جمع آوری آنها كرده است … و از طرفی هول ورود به نشأه ای كه غیر از این نشأه است، و به فرموده قرآن، "چشمش می بیند چیزهای را كه پیش از این نمی دیده است" ….
آنچه كه باعث آسان شدن سكرات موت است، صله ارحام به خویشان و نیكی به پدر و مادر است.

عقبه و گردنه دوم عدیله عند الموت است؛ یعنی عدول كردن از حق به باطل. توضیح آن این است كه شیطان هنگام مرگ نزد محتضر حاضر می شود و وسوسه می كند و او را در تشكیك می اندازد تا او را از ایمان خارج كند.
اما آنچه باعث آسانی این مرحله می شود رعایت حقوق خداوند است.
خلاصه انسان باید ضمن انجام وظایف و رعایت حقوق الهی به رحمت خدا ایمان داشته باشد كه البته اگر واقعاً به رحمت الهی ایمان داشته باشد به خدا ایمان دارد؛ زیرا رحمت یكی از صفات خداست و صفات او عین ذات اوست.
و خلاصه اگر به رحمت امیدوار و ایمان داشته باشد مرگ بر او آسان خواهد شد، كه آرزوی بنده از پروردگارش این است كه:
"گر من گنه جمله جهان كردستم
لطف تو امید است كه گیرد دستم"
گوئی كه به وقت عجز دستت گیرم
عاجز تر از این مخواه كاكنون هستم"

2) اما نسبت به وجود روح در نوزادانی كه شبیه سازی می شوند، در گذشته این پرسش در قالب یك پرسش كلی تر مطرح بوده است؛ بدین صورت كه آیا اگر بشر امروزی موفق شد و قانون خلقت جانداران را كشف كرد – همانطور كه بسیاری از قوانین دیگر موجودات را كشف كرده و تمام شرایط واجزاء مادی تركیب موجود زنده را به دست آورد و عیناً نظیر ماده زنده طبیعی را ساخت، آیا آن موجود مصنوعی حیات پیدا می كند یا نه؟
پاسخ این پرسش آن است كه قطعاً حیات پیدا می كند، زیرا محال است كه شرایط و قابلیت وجود یك افاضه، به طور كامل، فراهم شود و آن افاضه تحقق پیدا نكند.
مگر نه این است كه ذات احدیت "فیاض علی الاطلاق" است؟

دراینجا ممكن است این شبهه در ذهن بیاید كه پس تكلیف آن مطلب كه حیات به دست خداست و غیر از خدا از حریم عمل احیاء و اماته بیرون است، چه می شود؟
پاسخ این مطلب نیز روشن است، زیرا اگر بشر چنین توفیقی حاصل كرد، منتها كاری كه كرده این است كه توانسته شرایط حیات را فراهم كند، نه اینكه حیات را بیافریند. بشر حیات نمی دهد، بلكه قابلیت ماده را برای افاضه حیات، كامل می كند.
اگر بشر چنین توفیقی حاصل كرد، از نظر كشف علمی كار مهمی انجام داده، ولی از نظر دخالت در ایجاد حیات همان مقدار دخالت دارد كه پدر و مادر از طریق تناسل در ایجاد فرزند دخالت دارند، و یا كشاورز در ایجاد حیات دانه های گندم دخالت دارد. بشر در هیچ یك از این موارد انسان خلق كننده حیات نیست، فراهم كننده شرایط قابلیت یك ماده برای حیات است.
قران كریم در سوره مباركه واقعه این مطلب را به بهترین وجهی بیان كرده است: «أفرأیتم ما تمنون أ أنتم تخلقونه أم نحن الخالقون» یعنی آیا هیچ درباره آنچه كشت می كنید اندیشیده اید؟ آیا شما آن را می رویانید یا ما می رویانیم؟ آیا از نطفه ای كه در رحم می ریزد آگاهید؟ آیا شما آن را "در دوران جنینی" آفرینش پی در پی می دهید یا ما آفریدگار آنیم؟ (ر.ك. به "مجموعه آثار" شهید مطهری، ج13، ص59و 58)
خدا نگهدار شما.