پرسش

لطفا در صورت امكان جواب كد 72552 را بیشتر توضیح دهید.بنده سرقفلی مغازه را دارم و آیا میتوانم از صاحب ملك حق پیشه بگیرم؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
توضیحات مبسوطی پیرامون سرقفلی و منشاء و مشروعیت آن خدمتتان عرض می شود:

منشأ پیدایش قفلى از این جاست كه چون مال الاجاره محل كسب ترقى مى كرد و مالك نمى توانسته اجاره را بالا ببرد یا مستأجر را از آن محل بیرون كند و گاهى یك محل كسب و مغازه سالهاى متمادى در دست مستأجر با همان مبلغ اجاره سابق باقى مى ماند، بدون اینكه چیزى به مال الاجاره افزوده شود و مالك نه قدرت داشته مستأجر را بیرون كند و نه بر مال الاجاره بیفزاید، در حالى كه نظایر محل مزبور چندین برابر اجاره داده مى شده است. براین اساس باید گفت این گونه محل كسبها و گرفتن سرقفلى روى آنها اقسامى دارد كه بعضى از آنها مشروع و حلال و بعضى از آنها نامشروع و حرام مى باشد و فعلا بعضى از اقسام آن را كه بیشتر محل سؤال و ابتلا است بیان مى كنیم:

1ـ مالك در اول امر كه مى خواهد مغازه و محل كسبى را به كسى اجاره دهد، مى تواند هر مقدارى كه بخواهد بعنوان سرقفلى از مستأجر بگیرد كه محل را به او اجاره دهد و گرفتن این نوع سرقفلى مشروع و حلال است و پس از اجاره،
مستأجر حق رجوع به مالك را ندارد.

2ـ اگر مستأجر حق داشته باشد (طبق قرارداد اولیّه اجاره) محل را به شخص ثالثى اجاره دهد، مى تواند از او مبلغى به عنوان سرقفلى بگیرد كه محل را به او اجاره دهد نه به دیگرى و این نحو سرقفلى نیز حلال و بى مانع است و در این صورت نیز مستأجر دوم حق رجوع به مستأجر اوّل را براى پس گرفتن سرقفلى ندارد.

3ـ اگر مستأجر در ضمن عقد اجاره یا غیر آن با موجر شرط كند كه مال الاجاره را تا مدتى معین زیاد نكند و علاوه حق بیرون كردن او را نداشته باشد. در این فرض اگر مالك بخواهد او را خارج كند، مستأجر مى تواند مبلغى بعنوان سرقفلى از مالك براى اسقاط حق خود و تخلیه محل بگیرد. این قسم سرقفلى نیز حلال و مشروع است.

4ـ اگر مالك حق بالا بردن مال الاجاره و یا حق تخلیه محل اجاره را داشته باشد در این صورت پس از پایان مدت اجاره، مستأجر حق گرفتن سرقفلى ندارد و بدون رضایت و اذن مالك نمى تواند در محل بماند و اگر مالك اجازه ماندن در محل را نداد، مستأجر شرعاً موظف به تخلیه محل است و ماندن او در محل حرام مى باشد و در این فرض فرقى نیست بین اینكه اجاره كوتاه مدت بوده یا بلند مدت، چه بودن مستأجر در مدت اجاره موجب زیاد شدن ارزش محل شده باشد یا نه، چه بیرون رفتن او از محل، موجب ضرر و زیان در كسب او بشود یا نشود و خلاصه در چنین فرضى گرفتن مبلغى به عنوان سرقفلى نامشروع، و گیرنده مدیون و ضامن است.

5ـ در صورتى كه مالك مغازه اى را كه مثلا مال الاجاره ماهانه اش ده هزار تومان است ولى چون نیاز به مبلغى پول دارد با رضایت مغازه را به مدت مثلا یك سال به ماهى دو هزار تومان اجاره مى دهد به علاوه مبلغ پانصد هزار تومان یا كمتر یا زیادتر بعنوان سرقفلى نقد مى گیرد و در ضمن شرط مى كنند تا زمانى كه مستأجر در محل مزبور ساكن است ماه به ماه و سال به سال اجاره را به همان دو هزار تومان تمدید كند و حق افزودن بر مال الاجاره نداشته باشد و چنانچه مستأجر بخواهد محل را به دیگرى اجاره دهد حق داشته باشد و مالك هم حق داشته باشد كه از شخص ثالث كه مغازه را اجاره كرده همان مال الاجاره اول یعنى فقط دو هزار تومان را بگیرد نه بیشتر و سال به سال اجاره را با همان مال الاجاره تمدید كند، در این صورت مستأجر اول مى تواند محل را به مستأجر دوم اجاره دهد و واگذار كند و مبلغى هم بعنوان سرقفلى به همان مقدار كه خودش داده یا بیشتر یا كمتر، در مقابل رفع ید و تخلیه محل از آن شخص كه به او اجاره داده و تحویل داده بگیرد و در این فرض مالك حق مخالفت ندارد، چون مستأجر طبق شرطى كه كرده ذى حق بوده و حق گرفتن سرقفلى و واگذارى به غیر را داشته است.
موفق باشید.
مشاوره مذهبی- قم.