پرسش

mollasadra che falsafey dasht

پاسخ

برادر گرامی!
در باره حكمت صدرایی و فلسفه ملاصدرا هرگز نمی توان در چند صفحه مطلب مهم و جامعی نگاشت. اندیشمندان بسیار باید كه در این باره كتابها بنویسند؛ اما به اختصار چند جمله را تقدیم می داریم؛ و برای اطلاعات تفصیلی، شما را به مطالعه جلد 13 از مجموعه آثار شهید مطهری، قسمت حكمت صدرالمتالیهن و فلسفه ملاصدرا سفارش می كنیم.

اولین ویژگی فلسفه ملاصدرا این است كه بین دو مشرب قدیمی فلسفه ـ یعنی مشرب اشراقی و مشائی ـ جمع كرد و مكتبی نوآورد كه نه خود را محدود به این می كرد و نه آن.
همچنین بسیاری از موارد اختلاف فلسفه وعرفان در مكتب او حل شد و چهره بسیاری از حقایق اسلامی كه علم كلام عهده دار دفاع از آن بود، روشن گشت.
این بود كه فلسفه ملاصدرا به منزله یك چهار راه تلقی شد كه در آنجا راه های چهارگانه مشاء، اشراق، عرفان و كلام با یكدیگر تلاقی می كردند. او سلوك عقلی فلسفی را با سلوك قلبی عرفانی هماهنگ كرد كه خود نوعی ابتكار است.
شهید مطهری 22 عنوان را فهرست می كند كه اركان حكمت متعالیه و سیستم فلسفی ملاصدرا و یا ویژگیهای انحصاری آن است:
1- اصالت وجود 2- وحدت وجود 3- حل اشكال از وجود ذهنی 4- تحقیق در حقیقت وجوب ذاتی ازلی و حقیقت امكان در ممكنات، و كشف نوعی امكان به نام امكان فقری 5- تحقیق در مناط احتیاج به علت 6- تحقیق در حقیقت علیت و نحوه ارتباط معلول به علت، و اینكه اضافه معلول به علت اضافه اشراقی است و بازگشت معلولیت به تجلی و شان است 7- اثبات حركت جوهری 8- تحقیق در رابطه میان تغیر و ثبات، و حادث و قدیم 9- اثبات اتحاد عقل و معقول 10- اثبات حدوث عالم 11- اثبات نوعی وحدت كه آن را وحدت حقه حقیقیه می نامد 12- اثبات اینكه تركیب جسم از ماده و صورت، تركیب اتحادی است 13- برهان صدیقین برای اثبات واجب 14- اقامه برهانی خاص مبتنی بر برهان صدیقین بر توحید واجب 15- تحقیق علم واجب الوجود، و اینكه علم واجب به اشیاء علم بسیط اجمالی در عین كشف تفصیلی است 16 - تحقیق در قاعده "بسیط الحقیقیة كل الاشیاء" 17- اثبات اینكه نفس جسمانیت الحدوث و روحانیت البقاء است 18- تحقیق در حقیقت ابصار و سایر ادراكات حسی 19- بررسی قوه خیال 20- اثبات اینكه "النفس فی وحدتها كل القوی" 21- اثبات اینكه كلی به نحو تعالی است، نه صرف تجرید و انتزاع 22- اثبات معاد جسمانی.
بسط و توضیح هر یك از این عناوین حوصله بسیار طلب می كند؛ و البته پر واضح است همه اینها از یك وزن برخوردار نیستند. برخی بمثابه مسائل كلیدی فلسفه صدرایی هستند، مثل اصالت و اشتداد وجود و حركت جوهری و اتحاد عقل و عاقل و معقول.

برای توضیح بیشتر در این مسائل باید به كتب فلسفی، مثل "شرح اصول فلسفه و روش رئالیسم" (ج6 از مجموعه آثار شهید مطهری) ـ "آموزش فلسفه" محمد تقی مصباح یزدی مراجعه نمائید.
با التماس دعا.