پرسش

سلام
گاهی در تفسیر یك آیه چند روایت یا حدیث وجود دارد .یعنی می شود خداوند در یك آیه چند منظور متفاوت را بیان كرده باشد؟
با تشكر

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
به طور كلی آمدن روایات مختلف در توضیح یك آیه می تواند در چهارچوب موارد زیر باشد:
1. ممكن است، تبیین های مختلف از یك آیه، در حقیقت تفسیرهای مختلف آن نباشد، بلكه بیان مصادیق جزئی از یك حقیقت كلی باشد؛ مانند این كه منظور از "معضوب علیهم" در سوره حمد را در جائی "ناصبی ها"، و در جائی" یهودیان"، و یا "غلو كنندگان در مورد علی(ع)" دانسته اند.
2. در مواردی یك روایت تفسیر آیه را بیان می كند و دیگری تأویل آن را؛ مانند این كه در مورد "الصراط المستقیم" در مقام تأویل از قول امامان نقل شده است كه «ما صراط مستقیم هستیم».(تفسیر البرهان، سوره حمد)
3. احتمال دارد یك آیه چند معنای متفاوت(نه متضاد) را برساند.
شهید مطهری در "تفسیر سوره نور"(آیه/19) گفته اند: "آیات قرآن اساسا این طور نازل شده كه گاهی یك معنی، دو معنی یا سه معنای درست و بیشتر در آن واحد از آن استنباط می شود."
در روایات این معنا آمده است كه همانطور كه قرآن بطنهای متفاوت دارد، ظهرهای متفاوت هم دارد. مراد از بطن تأویل، و مراد از ظهر تفسیر است.
البته باید دانست كه این معانی تفسیری در عرض هم نیستند، بلكه یكی در طول دیگری، و در حقیقت تعمیق معنای آن است.
البته هستند مفسرینی كه می فرمایند یك آیه می تواند معانی مختلف در عرض هم نیز داشته باشد.
كامروا باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.