پرسش

بسمع تعالی
با سلام
در حدیث است كه اگر كارها با بسم الله الرحمن الرحیم شروع نشود ابتر است:پس چرا سوره توبه بسم الله ندارد؟
با تشكر

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.

دوست عزیز!
در مورد شروع سوره توبه كه چرا بدون "بسم الله" نازل شده باید بگوییم كه پاسخ این سؤال را چگونگی شروع این سوره به ما می دهد؛ زیرا این سوره در واقع با اعلان جنگ به دشمنان پیمان شكن و اظهار برائت و بیزاری، و پیش گرفتن یك روش محكم و سخت در مقابل آنان آغاز شده است، و روشنگر خشم خداوند نسبت به این گروه می باشد، و با "بسم الله الرحمن الرحیم" كه نشانه صلح و دوستی و محبت، و بیان كننده صفت رحمانیت و رحیمیت خداوند است، لااقل در نظر مخاطب، تناسب ندارد.

این موضوع در روایتی از امیرالمومنین(ع) نقل شده است، چنان چه در مجمع البیان از قول آن حضرت آمده است كه: "در ابتدای سوره برائت(توبه)"بسم الله" نیامده است، زیرا "بسم الله" برای امان و رحمت است، در حالی كه سوره برائت برای رفع امان و همراه خشم خداوند آمده است."(مجمع البیان، ذیل تفسیر آیه اول سوره مباركه توبه)

گروهی نیز معتقد هستند كه چون این سوره در حقیقت دنباله سوره انفال است، زیرا در سوره انفال پیرامون پیمان ها سخن گفته شده، و در این سوره الغای پیمان ها از سوی پیمان شكنان مورد توجه است؛ لذا "بسم الله" در میان این دو ذكر نشده است.

در مجمع البیان به دنبال همین مطلب روایتی نیز از امام صادق(ع) نقل شده است كه می توانید به آن نیز مراجعه كنید.

در ضمن لازم به ذكر است هیچ مانعی هم ندارد كه علت ترك "بسم الله" هر دو موضوع باشد، كه به یكی در روایت نخست، و به دیگری در روایت دوم اشاره شده است. در قرآن سوری هستند كه در عین استقلال، یك سوره محسوبند؛ مثل سوره فیل و سوره قریش.

در پایان مطالعه تفسیر المیزان و یا تفسیر نمونه را در ابتدای سوره توبه به شما دوست گرامی توصیه می كنیم.

با آرزوی توفیق.

مشاوره مذهبی ـ قم.