پرسش

با عرض سلام آیاازدواج به عنوان یك ارزش مطرح است یاخیرودیدگاه اسلام رابیان كنید؟ خصوصیت وویزگی تشكیل خانواده راازنظراسلام بیان كنید؟

پاسخ

دوست گرامی با سلام: ازدواج یكى از مهمترین پدیده‏هاى زندگى انسان است و در پیشرفت، كمال و سعادتمندى انسان نقش اساسى دارد و طبیعى است كه هر جوانى كه در آستانه ازدواج قرار دارد، همواره به فكر این مسأله مهم و شریك زندگى خود یعنى همسر آینده‏اش مى‏باشد. خوشبختانه در متون دینى و سفارشات بزرگان دین ما نیز مسأله ازدواج و شرایط انتخاب همسر نكات بسیار جالب و مهمى بیان شده است ازدواج در اسلام، میثاق مقدسى است كه بنیان آن بر اصل عدالت، استوار است واساس ترقى و رشد و تكامل در تمامى شؤون زندگى را در چگونگى تشكیل خانواده‏ها مى‏داند و براى این مهم اهدافى در نظر گرفته است; قرآن مجید خلقت همسران و ایجاد رشته مودت و دوستى بین زن و مرد را از نشانه‏هاى شناخت‏خداوند شمرده و به برخى از فواید ازدواج مانند آرامش روحى و جسمى، ارضاى غریزه جنسى، ایجاد دوستى و علاقه، بقاى نسل و تكامل فرد، اشاره مى‏كند: «و من آیاته ان خلق لكم من انفسكم ازواجا لتسكنوا الیها و جعل بینكم مودة و رحمة ان فی ذلك‏لآیات‏لقوم‏یتفكرون.» «از جمله نشانه‏هاى وجود خداوند این است كه برایتان از جنس خودتان همسرانى آفریده تا بدان‏ها آرام گیرید و میان شما و آن‏ها دوستى و مهربانى قرار داد. در این (دوستى و محبت) براى كسانى كه تفكر مى‏كنند، نشانه‏هایى وجود دارد.» (روم: 21) گمان نمى‏رود از بین مكاتب و مذاهب، هیچ مذهبى به اندازه اسلام درباره ازدواج بحث كرده باشد. ازدواج از نظر اسلام امرى مستحب، مورد تاكید و از سنن انبیا علیهم السلام معرفى شده و جوانى كه بدان تن دهد در حقیقت، همگام با آفرینش و سعادتمند است. ازدواج نخستین سنگ بناى تشكیل‏خانواده و بالطبع، جامعه و اجتماع است و میزان اندیشه و تدبر در آن در میزان پیشرفت‏یا انحطاط و صعود یا سقوط جامعه تاثیر دارد. ازهمین ‏رو، اسلام - به عنوان یك مكتب آسمانى - آن را نه تنها كارى محبوب و مقدس دانسته، بلكه جوانان را مؤكدا بدان توصیه كرده است.
اسلام براى تحكیم كانون خانواده و جلوگیرى از فروپاشى آن، توصیه های خاصی را ارائه می نماید كه مربوط به پیش از تشكیل خانواده است، كه به مواردی از آن اشاره می نماییم. معیارهاى انتخاب همسر از دیدگاه اسلام عبارتند از
1- داشتن ایمان، تقوا و حسن خلق
ایمان و تقوا ملاك اصلى انتخاب همسر است. در سایه ایمان و تقواست كه روابط عمیق عاطفى بین زوجین ایجاد مى‏شود. نزد چنین همسرانى، زمینه تا حدود زیادى براى پرورش صحیح فرزندان فراهم است و زن و شوهر مى‏توانند بر همه مشكلات زندگى، اعم از اقتصادى و روانى، فایق آیند و فرزندان خود را مطابق موازین و برنامه‏هاى دینى تربیت كنند. در این زمینه، رسول اكرم صلى الله علیه و آله مى‏فرمایند: «زن را براى زیبایى‏اش به همسرى مگیر; چون ممكن است جمال زن باعث پستى و سقوط اخلاقى‏اش بشود. هم‏چنین به انگیزه مالش، با او پیوند زناشویى برقرار مكن; زیرا مال مى‏تواند موجب طغیان او گردد، بلكه به سرمایه دینى‏اش متوجه باش و با زن با ایمان ازدواج كن.» ( ملامحسن فیض كاشانى، محجة‏البیضاء، ج 3، ص 85)
مردى به امام حسن علیه السلام عرض كرد: دخترى دارم، او را به ازدواج چگونه فردى درآورم؟ حضرت فرمودند: «او را به ازدواج مردى با تقوا درآور; كه اگر دوستش داشته باشد، او را گرامى مى‏دارد و اگر هم دوستش نداشته باشد، به او ستم نمى‏كند.(جمال‏الدین‏محمدالابشیهى،المستطرف،ج‏2،ص‏218)
دو اصل دین و اخلاق نیك، ملاك‏هاى اصلى براى شایستگى زن و شوهر است و این اصل چه در دوران جنینى و شیر خوارگى، و چه در سایر مراحل زندگى كودك و تربیت او نقش بسزایى دارد. پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله مى‏فرمایند: «بهترین زنان شما زنى است كه وقتى همسرش به او مى‏نگرد، شاد و مسرورش گرداند.(جمال‏الدین‏محمدالابشیهى،المستطرف،ج‏2،ص‏218)
مردى در این زمینه با حضرت ابوالحسن علیه السلام مشورت نمود و عرض كرد: یكى از بستگانم از دخترم خواستگارى كرده، ولى او اخلاق بدى دارد. حضرت فرمود: «اگر بد خلق است، دخترت را به ازدواج او درنیاور.( حسن‏بن فضل‏طبرسى، مكارم الاخلاق، ص 103)
2- خوب و شایسته بودن
جابربن عبدالله انصارى مى‏گوید، در محضر رسول خدا صلى الله علیه و آله بودم. آن حضرت درباره همسر شایسته چنین فرمود: «بهترین همسران شما كسانى هستند كه داراى ده خصلت‏باشند:
1- براى آمدن فرزندان متعدد آمادگى داشته باشند. (زایا باشند.)
2- مهربان باشند.
3- عفت و پاك‏دامنى خود را رعایت كنند.
4- در میان بستگان خود عزیز و سربلند باشند.
5- نزد شوهر فروتن باشند.
6- خود را براى شوهر بیارایند و خود را به او بنمایانند.
7- نسبت‏به نامحرمان خود نگه‏دار باشند و پوشش خود را حفظ كنند.
8- از شوهر حرف شنوى و اطاعت داشته باشند.
9- در مسائل جنسى، میل شوهر را جلب كنند.
10- در عشق و علاقه به شوهر، افراط نكنند و حد اعتدال را حفظ نمایند. (محمدبن‏یعقوب كلینى، فروع كافى، ج 5، ص 324 / محمدبن حسن حر عاملى، وسائل الشیعه، ج 14، ص 14)
در جایى دیگر، رسول اكرم صلى الله علیه و آله مى‏فرمایند: «من سعادة المرء الزوجة الصالحة(محمدبن یعقوب كلینى، اصول كافى، ج 5، ص 327) از سعادت مرد این است كه داراى همسرى شایسته و خوب باشد.
3- اصالت‏خانوادگى
اسلام تاكید دارد كه درباره سابقه خانوادگى همسر، تحقیق لازم صورت گیرد و به خصوص، مراتب ایمانى و اخلاقى او در نظر گرفته شود و نیز تا حد امكان، همسر از خانواده‏اى پاك و عفیف انتخاب گردد. این
اصالت‏خانوادگى در نحوه زندگى جدید و در نسل بعد تاثیر دارد. اگر نطفه،كه متاثر از خصایص وراثتى والدین است، ناسالم باشد، دیگر امیدى به اصلاح فرزند نیست. به همین دلیل امام صادق علیه السلام مى‏فرمایند: «تزوجوا فى الحجر الصالح، فان العرق دساس (حسن‏بن فضل طبرسى، پیشین) با خانواده شایسته ازدواج كنید; زیرا ژن‏ها خصایص والدین و اجداد را به نسل بعدى سرایت مى‏دهند.
پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله در این مورد به مردم آگاهى مى‏دهند و مى‏فرمایند: «ایها الناس ایاكم و خضراء الدمن(محمدبن یعقوب كلینى، پیشین، ج 5، ص 332 ) اى مردم بپرهیزید از گیاهان سبز و خرمى كه در مزبله دان‏ها پرورش یافته است. وقتى توضیح خواستند، مقصودشان را زنان زیبا و خوب‏رویى دانستند كه در محیط فاسد و خانواده بد پرورش یافته‏اند.
4- توجه به كفویت
ازدواج با افراد هم‏كفو و هم‏شان باعث توافق بیش‏تر در زندگى مى‏شود; زیرا درصد بالایى از اختلافات بین زن و شوهرها در نتیجه نبودن طرفین در یك شان و طبقه است. كفویت در جنبه‏هاى ایمانى، فكرى، اقتصادى و... مطرح است، اما تكیه اساسى اسلام در كفویت، بیش‏تر بر مساله ایمان و اعتقاد است. علت این‏كه پیامبر صلى الله علیه و آله، حضرت على علیه السلام را براى همسرى دختر خود انتخاب نمودند، همین مساله بوده است. بعضى روایات، كفویت، را شامل دو چیز دانسته‏اند: یكى عفت ناشى از ایمان و اعتقاد و دیگرى تامین امكانات زندگى( محمدبن حسن حر عاملى، ج 14)
امام صادق علیه السلام مى‏فرمایند: «الكفو ان یكون عفیفا و عنده یسار(وافى، ج 3، ص 18) كفو (هم‏ردیف در ازدواج) كسى است كه عفیف باشد و مالى هم داشته باشد.
مصداق این فرموده پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله را كه «هر زن مسلمانى، كفو هر مرد مسلمان است‏»، در ماجراى ازدواج جویبر مى‏یابیم; جویبر مردى از اهل یمامه، تازه مسلمان شده و به مدینه آمده بود. او مؤمن و مخلص، ولى سیاه پوست و مستمند بود و در مسجد زندگى مى‏كرد. روزى پیامبر صلى الله علیه و آله به او فرمودند: چرا ازدواج نمى‏كنى؟ جواب داد: چه كسى به من بینوا زن مى‏دهد؟ پیامبر صلى الله علیه و آله فرمودند: اسلام هر خوار و ذلیلى را عزیز كرده است. برو نزد زیادبن ولید - از اشراف انصار - و دختر او را خواستگارى كن. جویبر فرمایش پیامبر صلى الله علیه و آله را به زیاد گفت. زیاد پاسخ داد: ما دخترانمان را به هم ردیفان خود - از انصار - مى‏دهیم. پیامبر صلى الله علیه و آله، كه ماجرا را متوجه شدند، فرمودند: «اى زیاد، جویبر مؤمن است، هر مؤمنى كفو زن مؤمنه و هر مرد مسلمانى كفو زن مسلمان است (محمدبن یعقوب كلینى، پیشین، ج 5، ص 34)زیاد پس از این فرمایش پیامبر صلى الله علیه و آله، اطاعت كرد و دخترش را با تشریفاتى، به ازدواج جویبر درآورد.
5- سلامت جسم و روان
عدم سلامت، مانع از ازدواج نیست، ولى در تداوم زندگى مشترك اثر منفى دارد. بر همین اساس، علماى اخلاق با استفاده از روایات اسلامى، گفته‏اند: با شش گروه از زنان ازدواج نكنید; یك گروه از این‏ها زنان انانه هستند; یعنى بسیار ناله مى‏كنند، مریض احوالند و خود را به بیمارى مى‏زنند. (فروع كافى، ج 5، ص 325 )

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله به مغیرة‏بن شعبه، كه دخترى را براى همسرى خود نامزد كرده بود، فرمود: «پیش از ازدواج، درباره مزایاى جسمى دختر مورد نظرت تحقیق كن; زیرا این بررسى در ایجاد الفت و محبت و توافق‏هاى بیش‏تر بین تو و همسرت پس از ازدواج، تاثیر زیادى دارد. (محمدبن حسن حر عاملى، باب 35 )به همین دلیل به مرد اجازه داده شده در انتخاب همسر، براى به دست آوردن اطلاعات بدنى، یك بار به زن نظر بیفكند.
سلامت فكر و اندیشه نیز بر سلامت رفتار و اعتدال در برخوردها، اثر بسزایى دارد; زیرا روابط انسانى زوجین، تابع شرایط نفسانى و روانى آن‏هاست و با عدم وجود سلامت روان، نمى‏توانند روابط مستحكم خانوادگى را بنیان گذارند.
امام صادق علیه السلام از رسول اكرم صلى الله علیه و آله نقل كرده‏اند كه آن حضرت فرمودند: «از ازدواج با احمق بپرهیزید كه هم‏نشینى با او مایه اندوه و بلاست (جعفریات، ص 92)
6- دیگر معیارها
از معیارهاى دیگرى كه در لابه لاى احادیث اسلامى به چشم مى‏خورد و پس از موارد مزبور، باید مورد نظر قرار گیرد، عبارت است از: دوشیزگى همسر، نداشتن قرابت و فامیلى نزدیك، زیبایى و... .
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمودند: «بهترین زنان شما، زنى است كه بچه‏آور، مهربان، پاك‏دامن، نزد فامیل محترم و در برابر شوهر متواضع باشد، خود را براى شوهر بیاراید، به دیگران بى‏اعتنا و در خلوت، در اختیار همسر خود بوده و مثل برخى از مردان مبتذل نباشد(محمدبن على‏بن على‏بن بابویه، روضه المتقین، ج 8)
ملاك‏هاى غیر ضرورى در انتخاب همسر
عدم وجود اختلافات نژادى، سنى و منطقه‏اى از شرایط اساسى ازدواج نیستند و ازدواج دختر و پسر مسلمان با وجود این اختلافات، صحیح است.
امام صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله علیه و آله دختر عبدالمطلب را به ازدواج مقداد در آورد تا ازدواج به سهولت صورت گیرد (تعنیات خرافى و تشریفات جاهلى از میان برود) و مسلمانان از رسول خدا صلى الله علیه و آله پیروى كنند و بدانند كه «گرامى‏ترین آن‏ها نزد خدا، باتقواترین آن‏هاست.( محمدبن یعقوب كلینى، ج 5، ص 344)
بنابراین، باید مسائل جزئى و ظاهرى از قبیل ثروت، زیبایى، مقام و دل‏برى كم‏تر مورد توجه قرار گیرد و در مقابل، سعى شود ملاك‏هاى ضرورى و اصلى هم‏چون ایمان، تقوا و اصالت‏خانوادگى بیش‏تر مورد اهمیت قرار گیرد. پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله نهى فرمودند كه زنى را براى مال یا جمالش بگیرند; زیرا مالش موجب طغیان و جمالش مایه تباهى اوست. ملاك اصلى براى زن، دین و ایمان اوست.(نكاح المستدرك، باب 13، خ 1 و 3 )
وتوصیه قرآن مجید برای بعد ازدواج به طور صریح این است كه: «زنان لباس مردان هستند و مردان لباس زنانند»؛ یعنى، زن و مرد بدون برترى، امین، صادق، رازدار، زیبا، جلوه‏دهنده، گرمابخش، آرامش‏بخش، رفع كننده عیب و نقص، كامل كننده و عزت‏بخش یكدیگرند. البته همه این اوصاف در صورتى است كه زن و مرد براساس قانون و مقررات با هم پیمان ازدوج ببندند مثل این كه زن و مرد هم كفو باشند و از نظر روحى و ایده‏ها و اعتقاد با هم جور باشند و نیز از اصالت خانوادگى برخوردار باشند و نیز زن و مرد از سلامت جسمى و روحى برخوردار باشند. خلاصه اگر ازدواج براساس شرایط فوق صورت گیرد آیه شریفه مصداق پیدا مى‏كند و زن و مرد آرامش‏بخش یكدیگر خواهند بود و چنین ازدواجى زن و مرد را از بى‏حیایى، چشم‏چرانى، بى‏عفتى خارج مى‏كند و به صورت انسانى با ایمان، مصمم و پرتلاش درمى‏آورد.

جهت آگاهی بیشتردر مورد ازدواج مطلوب و ایده‏آل مى‏توانید از كتب زیر استفاده كنید: 1- خانواده متعادل،شرفى 2- خانواده متعادل،صافى 3- انتخاب همسر،امینى
4- نظام حیات خانواده،بهشتى 5- ازدواج آسان،اشتهاردى 6- ازدواج مكتب انسان‏سازى،پاك‏نژاد

موفق باشید.