پرسش

با سلام
معنای سكولاریزم چیست؟

پاسخ

برادر بزرگوار!
در اینجا به معنا، ماهیت و پیشینه تاریخی سكولاریزم اشاره خواهیم كرد و سپس با ذكر منابعی برای مطالعه بیشتر كلام را ختم می كنیم.

1) سكولاریسم یعنی چه؟ برای سكولاریسم (Secularism) در زبان فارسی، معادل هایی پیشنهاد شده است، مانند علم گرایی، دنیامداری، دنیاگرایی، جدا انگاری دین و دنیا، لادینی، عرفی شدن، غیر دینی شدن، نامقدس شدن، كنار گذاشتن دین، استغنای از دین.

سكولاریزاسیون (Desacralization) نیز جریانی است كه در طی آن دین به حاشیه جامعه منتقل می شود و دچار انحطاط و زوال گشته، و قدرت و سیطره و نفوذ آن كاهش می یابد. سكولاریسم پایه ای نظری برای جریان انزوای دین و خصوصی شدن دین (Privatization) یعنی سكولاریزاسیون است. این هر دو ملازم یكدیگرند.

2) ماهیت سكولاریسم چیست؟

ماهیت سكولاریسم به طور خلاصه عبارت است از :

الف- عمل بر طبق انگیزه های غیردینی.

ب- تفسیر جهان و حیات و انسان بر حسب مفاهیم و مقولات غیر دینی.

ج- كشف استقلال مقولاتی چون علم، سیاست، فلسفه، هنر، علوم، نهادهای اجتماعی و ... از دین.

مختصات جامعه سكولار عبارت است از:

الف- دینداری امری فردی است. بر این اساس، دین و دینداری (یعنی عملی كه معطوف به ماورا طبیعت باشد) تكلیفی بر عهده اعضای جامعه نیست و به صورت امری كاملاً دلخواهانه و داوطلبانه درمی آید.

در جامعه سكولار اعتقادات دینی تا زمانی كه صرفاً اعتقاد شخصی باشد محترم است، اما اگر بخواهد از جنبه شخصی و فردی خارج و مدعی نفوذ و تاثیر اجتماعی شود، سكولاریسم در مقابلش می ایستد.

ب- انسان محوری (Humanism) به جای خدا محوری.

در این تفكر، عقل در مقابل وحی قرار می گیرد، و نه در پرتو آن. در جامعه سكولار اصطلاح حرام، حلال، مجاز، ممنوع شرعی جایی ندارد. در آنجا قانون تابع خواست عقل جمعی است. بنا بر این، اگر زمانی جامعه، مشروع بودن ازدواج با جنس موافق را امضا كرد، این امر قانونی است، ولو بر خلاف وحی باشد.

ج- ملاك هویت جامعه، ملیت است نه دین.

دین یك امر شخصی است، و در قلمرو جامعه نمی تواند تاثیر گذار باشد. بدین جهت آنان ملاك هویت هر جامعه را به جای دین به ملیت، نژاد، زبان ، تاریخ مشترك و سرزمین كه اموری اعتباری هستند، می دهند.

2) پیشینه ترویج اندیشه سكولاریزم چیست؟

زادگاه این فكر مغرب زمین است و مى توان گفت سكولاریزم بازتاب طبیعى حوادث پیش از دوران رنسانس است. در دوران قـرون وسـطى، كلیساى كاتولیك عملا به صورت قدرت امپراتورى درآمده و در جامعه اروپایى، مذهب كاتولیك نمونه تمام عیار یك دین كامل بود. همین باعث شد كه مردم نواقص مذهب كاتلیك را به حساب مطلق دین بگذارند. در حاكمیت كلیسا، تنها مسائلى اجازه نشر یافتند كه موید فرضیه ها و تعالیم انجیل بودند. در ایـن عـصر با هر گونه نوآورى مقابله شد. علم شجره ممنوعه تلقى شده و میان علم و دین تعارض به رسمیت شناخته شد.

از سوى دیگر، بر طبق متن تحریف شده انجیل، نوعى تقسیم كار میان كلیسا و قیصر پذیرفته شد. زیـرا بر اساس گفته انجیل، آنچه كه متعلق به قیصر است، مى بایست به قیصر، و آنچه متعلق به خداست، مى بایست به كلیسا واگذار شود. از این رو برخى نویسندگان گفته اند در مسیحیت، زمینه مساعد رشد سكولاریزم یافت مى شود. یعنى یكى از عوامل موثر در شكل گیرى سكولاریزم، از یك سو نارسایى تعالیم كلیسا، و از سوی دیگر بعضی از اعتقادات خاص آن بود.

نـهضت اصلاح دینى (رفورمیسم) از دیگر عوامل موثر در شكل گیرى سكولاریزم در غرب است. مارتین لوتر (1483-1546 م) از پیشگامان این حركت بود.

برای مطالعه گسترده در این موضوع می توانید ازكتب و مقالات ذیل بهره جوئید:

1- پیدایش سكولاریسم ، كتاب نقد، شماره یك زمستان 75، صص 19 – 17.

2- جدا انگاری دین و دنیا، ویلسون براین، ترجمه مرتضی اسعدی، كتاب فرهنگ و دین. مجموعه مقالات . طرح نو، تهران چاپ اول ، 1374، صص 142 - 128

3- اسلام و دنیویگری، نقیب العطاس، سید محمد، ترجمه احمد آرام، دانشگاه تهران، چاپ اول ، 1374، ص 15.

3- پرسشها و پاسخها، استاد مصباح یزدی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، قم.

4- قصه ارباب معرفت، عبدالكریم سروش.

5- مجموعه گنجینه پرسش و پاسخ سایت تبیان: http://old.tebyan.net/qa/html/qa/index.php?sort=0&s=1&part=335#10795

موفق و موید باشید.