پرسش

بنام خدا
سلام
با تشكر از اینكه به سوالات با دقت پاسخ می گویید و مسائل رو برای عزیزان برطرف می نمایید
می خواستم در مورد خطبه 80نهج البلاغه در مورد زن ،كه آیا این تعبیر در مورد زنان كه از نظر عقلی از مردان پایین تر هستند به چه صورت تو جیه می شود؟
و اینكه با توجه به اینكه در نهج البلاغه سخنان حضرت علی (ع) در آن جمع آوری شده آیا ممكنه بعضی از تعابیر و جمله ها در آن تغییر كرده باشد ؟
80
80 و من خطبه له علیه السلام [11] بعد فراغه من حرب الجمل ، فی ذم النساء ببیان نقصهن [12] معاشر الناس ،ان النساء نواقص الایمان ، نواقص الحظوخ ، نواقص العقول : [1] فاما نقصان ایمانهن فقعودهن عن الصلاه و الصیام فی ایام حیضهن ، [2] و اما نقصان عقولهن فشهاده امراتین كشهاده الرجل الواحد ، [3] و اما نقصان حظوظهن فمواریثهن علی الانصاف من مواریث الرجال [4] فاتقوا شرار النساء ، و كونوا من خیارهن علی حذر ، [5] و لا تطیعوهن فی المعروف حتی لا یطمعن فی المنكر
[11] یكی از خطبه های امام است كه پس از پایان جنگ جمل در نكوهش بعضی از زنان ایراد فرموده است [12] ای مردم جمعی از زنان هم از نظر ایمان هم از جهت بهره و هم از موهبت عقل در رتبه ای كمتر از مردان قرار دارند [1] اما گواه بر كمبود ایمانشان همان بركناربودن از نماز و روزه در ایام عادت است [2] و اما بهره آنها گواهش این است كه سهم ارث آنان نصف سهم مردان است [3] و اما عقل آنها این است كه شهادت دو نفر آنان معادل شهادت یك مرد است [4] پس از زنان بد بپرهیزید و مراقب نیكان آنها باشید [5] اعمال نیك به عنوان اطاعت و تسلیم بی قید و شرط [ در برابر ] آنان انجام مدهید تا در اعمال بد انتظار اطاعت از شما نداشته باشند . [ همانگونه كه در قسمت شرح این خطبه می خوانید امام ( ع ) می خواهد با این سخن از زنانی همچون عایشه آتش افروز جنگ جمل انتقاد كند ]

با تشكر فراوان

پاسخ

با سلام و تحیت.
دوست عزیز!
مفسران و شارحان نهج البلاغه در توجیه خطبه 80 كه در آن آمده است كه «إن النساء نواقص الایمان …» یعنی زنان ناقص الایمان و … هستند، دیدگاههای متفاوتی دارند. برخی با توجه به فرایند نگارش احادیث در اسلام، بر این عقیده اند كه همه روایات موجود در كتابهای حدیثی قطعی الصدور نیستند، و از جمله «همه خطبه های امیر المومنین در نهج البلاغه، مانند آیات قرآن، قطعی السند نیستند، یعنی احتمال عدم صدور برخی از جملات خطبه ها از خود امیر المؤمنین یك احتمال منطقی است. همچنین اگر جمله ای یا خطبه ای مخالف صریح حس و عقل سلیم بود، مانند دیگر روایات، حكم حس و عقل سلیم مقدم بر روایت و حدیث است. این از اصول مسلم فقه اسلامی در تعادل و ترجیح است.» (ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، علامه جعفری، ج11، ص288) برخی دیگر نیز در توجیه این خطبه بر این عقیده اند كه: این سخنان به دنبال قضایا و حوادث تاریخی بعد از جنگ جمل ایراد شده است، و مقصود آن همه زنان نیست، و گر چه شخص خاصی از زنان هم مورد نظر بوده، اما بیشتر خطاب به مردان و سرزنش افرادی است كه در جنگ جمل تحت تاثیر عایشه قرار گرفتند و باعث تحمیل جنگ بر امام علی(ع) شدند. این گروه عقیده دارند در واقع در این حدیث نمی خواهند زنان را تحقیر كنند، بلكه امام(ع) به دلیل آن وقایع تاریخی و ضرورتهای موجود، با لسان مزبور، یك زن را منظور داشته است. نتیجه آنكه هر چند مخالفان محتوای این حدیث هر كدام به گونه ای آن را توجیه كرده اند اما همه در یك نقطه اشتراك دارند و آن این است كه پیشوایان دینی به پیروی از قرآن زن و مرد را از یك سرشت می دانند؛ زیرا «قرآن با كمال صراحت در آیات متعددی می فرماید كه زنان را از جنس مردان و از سرشتی نظیر سرشت مردان آفریده ایم … بنابراین در اسلام نظریه تحقیر آمیزی نسبت به زن به لحاظ سرشت و طینت وجود ندارد.» (مجموعه آثار شهید مطهری، ج19 ص131) كلام را با نقل این دو دیدگاه از دو صاحب نظر برجسته دوران اخیر به پایان می بریم؛ هر چند در این باب نظرات دیگری هم هست كه، با وجود اشتراك در اصل فوق الذكر، در تبیین مسئله به گونه ای دیگر می اندیشند.
اگر باز هم ابهامی بود با ما مكاتبه نمایید، در خدمتتان هستیم.
خدا نگهدار شما.
مشاوره مذهبی_ قم.