پرسش

با سلام -لطفا دلایل حرام بودن قمه زنی در عذاداریها و كلا دلیل و فلسفه و تاریخ به وجود آمدن این فرهنگ نادرست را شرح دهید (آیا سایت یا منبع خاصی در این مورد برای تحقیق بیشتر وجود دارد).با تشكر

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
فلسفه و حكمت عزاداری را می توان در امور ذیل ارزیابی كرد:
الف) محبت و دوستی خاندان پیامبر(ص): قرآن و روایات، دوستی خاندان رسول اكرم(ص) و اهل بیت(ع) را بر مسلمانان واجب كرده است(شوری/آیه23، هود/آیه29؛ میزان الحكمة، ج2، ص236).
روشن است كه دوستی لوازمی دارد؛ و محبّ صادق، كسی است كه شرط دوستی را ـ چنان كه باید و شاید ـ به جا آورد؛ یكی از مهم ترین لوازم دوستی، هم دردی و هم دلی با دوستان در مواقع سوگ و شادی آنان است.(المحبة فی الكتاب و السنة، ص169 ـ170 و181ـ182)
از این رو در احادیث، بر برپایی جشن و سرور در ایام شادی اهل بیت(ع) و ابراز حزن و اندوه در مواقع سوگ آنان، تأكید فراوان شده است.
امام صادق(ع) می فرمایند: "شیعتنا جزء منّا خلقوا من فضل طینتنا یسوؤهم ما یسؤنا و یسرّهم ما یسرّنا" یعنی شیعیان ما پاره ای از خود ما بوده و از زیادی گل ما خلق شده اند؛ آن چه كه ما را بدحال یا خوشحال می سازد، آنان را بدحال و خوشحال می گرداند."(بحارالانوار، ج44، ص287)
ب) انسان سازی؛ از آن جا كه در فرهنگ شیعی، عزاداری باید از سر معرفت و شناخت باشد، هم دردی با آن عزیزان، در مواقع یادآوری فضایل، مناقب و آرمان های آنان بوده و بدین شكل آدمی را به سمت الگوگیری و الگوپذیری از آنان سوق می دهد. فردی كه با معرفت در مجالس عزاداری، شركت می كند، شعور و شور، شناخت و عاطفه را در هم می آمیزد و در پرتو آن انگیزه ای قوی در او پدیدار گشته و هنگام خروج از مراسم عزاداری مانند محبّی می شود كه فعال و شتابان به دنبال پیاده كردن اوصاف محبوب در وجود خویشتن است.
ج) جامعه سازی؛ هنگامی كه مجلس عزاداری، موجب انسان سازی گشت، تغییر درونی انسان به عرصه جامعه نیز كشیده می شود و آدمی می كوشد تا آرمان های اهل بیت(ع) را در جامعه حكم فرما سازد. به خصوص كه نفس عزاداری جمعی موجب پیوند اجتماعی حول ارزشی متعالی می شود.
عزاداری برای امام حسین(ع) پیشینه تاریخی دارد. نمونه عزاداری حضرت امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) و دیگر ائمه اطهار(ع) را می توانید در كتاب های روایی مشاهده كنید.(بحارلانوار، ج44، ص145، ص281؛ و ج45، ص207، ص257؛ و ج101، ص320 و هم چنین خصال، ج1، ص131)
با این حال این عزاداری ها تا زمان آل بویه(352هـ.ق) مخفی بود؛ اما بعد از آن به بر بركت وجود حكومت قوی شیعی، سوگواری برای سیدالشهدا(ع) آشكارا انجام گرفت. بعد از آن اعمالی مانند زنجیرزنی و... از اقوام و ملل دیگر اقتباس شد، و از آنجا كه با آموزه های مذهبی منافاتی نداشت و موجب تقبیح عاقلان نبود، به مرور زمان رواج پیدا كرد؛ مثلا سینه زنی از اعراب، و زنجیرزنی از هندوستان و پاكستان به ایران آمد و امروزه نیز رواج بسیار دارد.
شكل عزاداری ها می بایست بر اساس عرف هر زمان معلوم شود، و در آن می بایست مصالح فرد و جامعه نیز لحاظ شود، یا لااقل به گونه ای باشد كه موجب ضرر به جامعه و فرد نباشد.
قمه زنی اولا، توجیه عرفی ندارد؛ چرا كه عرف جامعه ما هیچگاه در عزاداریهای خود به خود تیغ نمی زده و نمی زند.
ثانیا، "قمه زنی" امروزه موجب وهن و بدنام شدن مذهب تشیع می شود.
وثالثا، به نظر بسیاری از اهل خبره موجب ضرر به نفس می شود، و یا لااقل ممكن است بشود.
از این رو بسیاری از مراجع تقلید(دام ظلهم) قمه زنی را جایز ندانسته اند؛ البته برخی دیگر از مراجع تقلید قمه زنی را در صورتی كه ضرر قابل توجهی برای بدن نداشته باشد، جایز شمرده اند. با این وجود، به اتفاق، فقهاء شكل سینه زنی را ترجیح می دهند.
برای مطالعه بیشتر به كتاب"پاسخ به شبهات عزاداری"، تألیف حسین رجبی، قم: موسسه آموزشی ـ پژوهشی مذاهب اسلامی، مراجعه نمایید.
با آرزوی توفیق.
مشاوره مذهبی ـ قم.