پرسش

بسمه تعالی
باعرض سلام وتشكر
باتوجه به حدیثی ازامام صادق(ع)مبنی بر÷ذیرفته بودن توبه حتی زمانی كه جان به گلوی انسان رسیده باشد درقرآن می خوانیم كه توبه فرعون ÷ذیرفته نشد؟
سوال دیگرم این است كه منظوراز*ایه كبری* درایه فارینه الایه الكبری چیست؟

پاسخ

1) توبه تا موقعی قابل پذیرش و مورد قبول است كه حكایت از سلامت نفس و تصمیم به تسلیم مطلق در برابر خدا داشته باشد. توبه انسانی كه مرگ را می بیند و به خاطر آن ـ و نه به خاطر تسلیم خدا بودن ـ توبه می كند، ارزشی ندارد. همانطور كه توبه پس از مرگ ارزش ندارد، زیرا تا موقعی توبه و بازگشت ارزش دارد كه با انتخاب شایسته خود انسان بوده و خود او ـ از سر صفا، حق و حقیقت را انتخاب كرده باشد، نه موقعی كه همه امور بر او آشكار شده است. هر انسانی، هر چند هم پلید و دور از خداوند باشد، با دیدن آن صحنه ها و مواقف پس از مرگ، از كرده خود پشیمان شده و از كار خود باز می گردد، و این حكایت از سلامت نفس ندارد، و خداوند قلب سلیم می خواهد.
بله اگر فرض شود كه در حال سكرات موت كسی به خلوص ایمان بیاورد و توبه كند، توبه او قبول است، ولی این به سختی حاصل می شود.
در مورد فرعون هم همین اتفاق افتاد، زیرا در آیه 90 سوره یونس كه خداوند ماجرای ایمان آوردن فرعون را اینچنین بیان می فرماید: «و جوزنا بنی اسرائیل البحر فأتبعهم فرعون و جنوده بغیا و عدوا حتی إذا أدركه الغرق قال ءامنت أنه لا إله إلا الذی ءامنت به بنو اسرائیل و أنا من المسلمین» یعنی بنی اسرائیل را از دریا عبور دادیم و فرعون و لشكرش از سر ظلم و تجاوز به دنبال آنها رفتند، هنگامی كه غرقاب دامن او را گرفت گفت: ایمان آوردم كه هیچ معبودی جز كسی كه بنی اسرائیل به او ایمان آورده اند وجود ندارد و من از مسلمین هستم). در پی آن خداوند در جواب می فرماید: « ءالآن و قد عصیت قبل و...» ( الآن!! در حالی كه قبلا عصیان كردی ...)، یعنی الآن كه چاره ای نمی بینی و یا با دیدن اعجاز ما پرده های غیبی كنار رفته و حقیقت امور و حقانیت ما به تو نشان داده شده است، ایمان آورده ای؟! این چنین ایمانی ارزش ندارد، زیرا هر كس دیگری هم كه بود، حتی بدتر از فرعون هم كه باشد، در چنین شرائطی ایمان می آورد. از اینرو این توبه و ایمان ارزش ندارد زیرا از روی انتخاب و اختیار نبوده است. بلكه شاید بر چنین حالتی ایمان صدق نكند. در مورد ایمان نوعی پوشیدگی و خفاء شرط است. ما هیچوقت نمی گوییم به 2+2=4 ایمان داریم. دقت شود.

2) در اینكه مراد از " الآیة الكبری " در آیه شریفه :"فأریه الآیة الكبری" [یعنی سپس موسی بزرگترین معجزه را به او نشان داد(نازعات/20)] چیست اختلاف است:
برخی بر این نظر هستند كه مراد از آن، همان معجزه تبدیل عصا به مار است، زیرا این معجزه اصلی ترین معجزات حضرت موسی(ع) در مقابل فرعون بوده است.(كشاف، ج 4، ص 695 – الفرقان، ج 30، ص 82 – كنز الدقائق، ج 14، ص 118)
برخی دیگر قائل شده اند كه آیه كبری می تواند شامل هر دو معجزه یعنی تبدیل عصا به مار، و همچنین ید بیضا و نورانی شود، زیرا هر دو از معجزات بزرگ موسی(ع) در ابتدای دعوتش در مقابل فرعون بوده است.(مجمع البیان، ج 10، ص 654 – نمونه، ج 26، ص 90 - فی ضلال، ج 6، ص 3815)

با توجه به این دو قول می توان چنین نتیجه گرفت كه قدر متیقن از این تعبیر "الآیة الكبری" تبدیل عصا به مار است، ولی در عین حال منافاتی هم ندارد كه الف و لام در " الكبری" را الف و لام جنس بگیریم تا شامل معجزات دیگر حضرت موسی(ع) نیز بشود.
پیروز باشید.