پرسش

چرا در زیارتنامه ی اختصاری امام زمان (عج)كه بعد از زیارتنامه ی مختصر امام رضا(ع) و امام حسین(ع)در پایان جلسات می خوانند
دست خود را روی سر می گذارند.
فلسفه ی آن چیست وبه استناد چه مطلبی صورت می گیرد؟

پاسخ

برادر عزیز!
یكی از اعمالی كه در بین شیعیان موسوم و معمول بوده و هست، این است كه چون نام مبارك "قائم"(علیه السلام) در جایی برده می شود، اهل مجلس بلند می شوند، و گاه دست هم بر سر خود می گذارند.
نقل شده كه در محضر امام رضا(علیه السلام) در خراسان كلمه "قائم" ذكر شد؛ حضرت برخاست و دستش را بر سر نهاد و فرمود : «اللهم عجّل فرجه و سهّل مخرجه» یعنی خداوند بر فرجش شتاب كن و راه ظهور و نهضتش را آسان گردان. (بحارالانوار، علامه مجلسی، ج51، ص30)

از روایات دیگری نیز استفاده می شود كه این عمل در زمان امام صادق(علیه السلام) نیز معمول بوده است.

از حضرت صادق (علیه السلام) سوال شد كه علت قیام در موقع ذكر "قائم" چیست؟ حضرت فرمودند: صاحب الامر غیبتی دارد بسیار طولانی، و از كثرت لطف و محبتی كه به دوستانش دارد، هر كس وی را به لقب "قائم" ـ كه اشاره به دولت كریمه او و اظهار تاثری است از غیبت او- یاد كند، آن حضرت هم نظر لطفی به او خواهد نمود، و چون در این حال، مورد توجه امام واقع می شود سزاوار است از باب احترام به پا خیزد و از خدا تعجیل در فرجش را مسئلت نماید. (الزام الناصب، شیخ حائری یزدی، ج1، ص271)

فقهاء برخاستن و دست بر سر نهادن را واجب نمی دانند، ولی شاید بتوان گفت در بعضی شرایط بلند شدن واجب می شود؛ مثلا هنگامی كه این لقب یا حتی القاب دیگر حضرت در یك مجلسی ذكر شود و همه به احترام حضرت به پا خیزند، و انسان بدون عذر نایستد، چرا كه شاید این بر نخاستن توهین و هتك حرمت به آن حضرت محسوب گردد. در این صورت ایستادن واجب است.

آیه الله سید محمود طالقانی می گویند:

این دستور قیام، شاید [فقط] برای احترام نباشد، و الا باید برای خدا و رسول و اولیای مكرم دیگر هم به قیام احترام كرد؛ بلكه دستور آمادگی و فراهم كردن مقدمات نهضت جهانی و در صف ایستادن برای پشتیبانی این حقیقت است … این همه فشار و مصیبت از آغاز حكومت دودمان دنائت و رذالت اموی تا جنگهای صلیبی و حمله مغول و اختناق و تعدیلهای دولتهای استعماری بر سر هر ملتی وارد می آمد، خاكسترش هم به باد فنا رفته بود؛ لیكن دینی كه پیشوایان حق آن دستور می دهند كه چون اسم صریح "قائم" ـ موسس دولت حقه اسلام ـ برده می شود به پا ایستاده و آمادگی خود را برای انجام تمام دستورات اعلام كنید و خود را همیشه نیرومند و مقتدر نشان دهید، هیچ وقت نخواهد مرد.(خورشید مغرب، استاد محمد رضا حكیمی، ص264)

باتشكر.
مشاوره مذهبی_ قم.