پرسش

به دلیل برهان علیت هر معلولی علتی دارد و در سلسله مراتب علی علت همه معلولها و زیر علتها خداوند است.چه دلیلی برای لزوم وجود خدا بعد از آغاز هستی یعنی اولین علت وجود دارد و چرا خداوند باید بعد از آفرینش هستی و حركت رو به جلو علتها و معلولها وجود داشته باشد.
متشكرم

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
معلول علاوه بر نیازمندی و افتقار خود برای پیدایش و وجود، در بقاء خود نیز به علت محتاج است، و بدون وجود علت نمی تواند پس از ایجاد شدن به بقاء خود ادامه دهد.
نوع رابطه جهان با خالق خود از نوع ربط مكانیكی نیست، بلكه به دلیل فقر وجودی، معلول هر لحظه باید تحت فیض وجود از طرف علت قرار گیرد؛ زیرا او مانند یك ماشین اتوماتیكی نیست كه بعد از آن كه توسط مهندس ساخته شد، در ادامه كار خود، نیازمند به سازنده خود نباشد.
دوست عزیز!
ذهن عرفی ما علیت خدا را با علیت های تجربی دنیای خودمان قیاس میكنیم. در دنیای تجربی، سازنده یك میز، مثلا، نجّار است. نجّار علت فاعلی ساخت میز است. در علت فاعلی سازنده تنها در ایجاد شیئ مؤثر است، ولی در ابقای آن نقش ندارد. ما گمان می كنیم علیت خداوند هم به مانند علت های فاعلی هستند. در حالی كه علیت خداوند علیت هستی بخش است. علیت هستی بخش منبع فیض وجود برای معلول خود است. علت هستی بخش محدثه ـ یعنی ایجاد كننده ـ همان علت مبقیه ـ باقی دارنده ـ است، و بالعكس.
شاید تعبیر علة العلل كه در فلسفه برای معرفی ذات باری تعالی آمده نیز مزید بر علت باشد؛ چرا كه این تعبیر گویای نوعی فاصله بین خدا(علة العلل) و موجودات(معلولات) بوده، و به نحوی به استقلال معلول و علل واسطه(علل میانی) از خداوند حكایت دارد.
به عنوان تقریب به ذهن از طریق تشبیه معقول به محسوس، نسبت علت هستی بخش به معلول خود را میتوان با رابطه شئ با سایه خود نشان داد، كه در آن تداوم وجود معلول محتاج حضور دائمی علت است. «الله نور السموات و الارض»(نور/35)
كامروا باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.