پرسش

بسم الله الرحمن الرحیم
با عرض سلام
بنده الان در ایام عقد به سر می برم
می خواستم بدانم در حال حاضر چه وضیفه ای در قبال فرزندانم دارم؟
لطفا مبسوط جواب بفرمایید
یا علی

پاسخ

دوست عزیز با عرض سلام: برای تربیت فرزندان توجه شما را به نكات زیر جلب می كنیم ...عوامل تربیت
در فرایند تربیت: بحث از عوامل تربیت از مباحث مهم و اساسى‏محسوب مى‏شود. آگاهى از عوامل تربیت و بررسى میزان تاثیر هر یك‏از این عوامل دست اندركاران امر تربیت راكمك مى‏كند تا بتوانندبا توجه به میزان تاثیر آنها براى تربیت‏بهتر برنامه‏ریزى‏نموده و فرایند تربیت‏براى هر كدام جایگاه ویژه‏اى قائل گردند،در سیره تربیتى امام‏على (ع) مبحث عوامل تربیت‏بنحو شایسته‏اى موردعنایت واقع گردید و آنحضرت نكات سودمندى رابیان داشته‏اند. بطوركلى عوامل موثر در تربیت رامى‏توان به دو دسته تقسیم نمود،وراثتى و محیطى، عامل وراثتى عمدتادر قبل از تولدتاثیرگذارست، هر چند نمود و تجلى تاثیرات آنها پس از تولدفرزند و رشد او آشكار مى‏گردد اما عامل محیطى عمدتاپس از تولدخواهد بود، هر دو دسته عوامل مورد توجه امام على (ع) بوده و حضرت‏در دیدگاهها و نیز سیره عملى خویش اهمیت آنها را مورد توجه‏قرار داده‏اند.

الف)عوامل وراثتى:
هر چند در میزان تاثیر عامل وراثت در تربیت و اختلاف هست اماتاثیر آن قابل انكار نمى‏باشد، عامل وراثت از طریق ژنها برفرزندان تاثیر مى‏گذارد و فرزندان بسیارى از ویژه‏گیهاى ظاهرى وروانى والدین خویش را به همراه دارند، امام‏على (ع) نیز در سیره‏تربیتى خویش از این عامل مهم یاد كرده‏اند و از آنجا كه تاثیراین عامل نزد آن حضرت مسلم بوده، انتخاب همسران بسیار دقیق‏بوده‏اند و از همین دو نخستین همسر خود را از خانواده اصیل نبوى‏انتخاب نموده‏اند و پس از وفات آن حضرت نیز در انتخاب همسر جدیدیعنى ام‏البنین نیز به همین امر توجه داشته‏اند زیرا همسر به‏عنوان یك ركن خانواده در تربیت فرزندان آینده موثر خواهد بود،جالب اینكه چون همسران آنحضرت همه در یك سطح نبوده‏اند، به همان‏نسبت فرزندان آنان نیز از نظر صفات پسندیده داراى درجات‏گوناگون بوده‏اند و از اینروست كه از فاطمه (س) دو نور مقدس و دوانسان معصوم از خطاء تقدیم اسلام مى‏گردد و از ام‏البنین فرزندان‏شجاع و حامیان ولایت كه در كربلا عظمت‏خویش را نمایش مى‏گذارند واز همسر دیگرش محمدبن حنفیه پا بر عرصه وجود مى‏گذارد كه علیرغم‏داشتن شخصیت والا و صفات پسندیده موفق به حضور در كربلا و جهاددر ركاب امام زمام خویش نمى‏گردد و حتى از روى دلسوزى وخیرخواهى تلاش مى‏نماید تا حضرت را از رفتن به كربلا منصرف نماید. همین تفاوت در صحنه‏هاى عملى زندگى نیز متجلى را نمایان مى‏كند،مسعودى در مروج الذهب مى‏نویسد «در جنگ جمل محمدبن حنفیه‏پرچمدار سربازان حضرت بود، حضرت على (ع) به او دستور داد كه به‏دشمن حمله كند اما او تعلل نمود و در مقابل او عده‏اى ازتیراندازان دشمن قرار داشتند و محمد منتظر بود تا تیرهاى آنان‏تمام شود، در این هنگام على (ع) نزد او آمد و فرمود چرا حمله‏نمى‏كنى؟ او گفت من منتظر تمام شدن تیرهاى آنان هستم و بعد حمله‏مى‏كنم، آنگاه محمد حمله نمود و در بین تیراندازى و نیزه‏انداختن دچار تردید و دو دلى گردید و از حمله ایستاد دوباره‏على (ع) نزد او آمد و با شمشیرش به او زند و فرمودند: «ادركك‏عرق من امك‏» رگ (ژن) از مادرت تو را فرا گرفت (كنایه ازاینكه‏مادرت شجاع و از قبیله شجاعان نبوده و تو از او ترسویى را به‏ارث برده‏اى) سپس حضرت پرچم را گرفت و خودشان ...»

على (ع) همچنین‏در سختى به نقش وراثت در تربیت اشاره نمود و فرموند: «..اولى‏الناس بالكرام من عرقت فیه الكرام‏» سزاوارترین مردمان به‏بزرگوارى كسى است كه بزرگواران در او ریشه دارند» همچنین آل‏حضرت در نامه خود به مالك اشتر ملاك انتخاب فرماندهان سپاه رابرخوردارى از اصالت‏خانوادگى و ریشه دار بودن برشمرده‏اند كه‏بعضى به نقش وراثت در تربیت اشاره دارد. «ثم الصق بذوى الاحساب‏و اهل البیوتات المصالحه... و از آنان كه گوهرى پاك دارند و ازخانواده‏هاى صالح و شایسته‏اند...» و نیز در مقام بیان ویژگیهاى‏كارگزاران مى‏فرماید «...وتوح منهم اهل التجربه والحیاء من اهل‏بیوتات الصالحه...» براى كارهاكسانى را برگزین كه از تجربه ونجابت‏بهره‏مندند و از خانواده‏هاى ریشه‏دار و شایسته و پیشتاز،پیش از پیروزى اسلام برخاسته‏اند كه چنین كسانى در اخلاق برترند ودر آبرومندى سالمتر،به آزمندیهاى مادى كمتر نظر دارند و به‏پایان كارها بیشتر مى‏اندیشند...»

ب)عوامل محیطى:
علاوه بر عوامل وراثتى، عوامل محیطى نیز در تربیت فرزندان‏دارند منظور ما از عوامل محیطى كلیه عواملى است كه پس از تولدكودك او را تحت تاثیر قرار داده و در شكل گیرى او موثرند وشامل خانواده، دوستان، همسایگان و انجمنها و تشكلهاو مانندآنها كه از بیرون در فرد تاثیر مى‏گذارد مى‏شود، در سیره تربیتى‏امام على (ع) به عوامل محیطى تربیت توجه ویژه شده و آنحضرت‏دیدگاههاى بلندى در این زمینه ارائه كرده‏اند و بیش از همه روى‏عامل خانواده و دوستان تاكید نموده‏اند، در ذیل به عواملى كه‏در سیره تربیتى و دیدگاههاى آنحضرت مورد توجه بوده اشاره‏مى‏كنیم:

الف)خانواده:
خانواده مهمترین و موثرترین عامل در تربیت فرزندان است،اهمیت‏خانواده از آنجا دو چندان مى‏شود كه از سویى در عامل‏وراثت نقش دارد و از سوى دیگر از ابتدایى‏ترین و نخستین عوامل‏تاثیر گذار محیطى بحساب مى‏آید، علاوه بر اینها خانواده نه تنهاخود از عوامل برجسته محیطى است‏بلكه در تعیین و زمینه‏سازى سایرعوامل محیطى نیز موثر است زیرا خانواده مى‏تواند زمینه پیدانمودن دوستان شایسته براى فرزندان رافراهم نمائید، خانواده‏مى‏تواندمدرسه‏مناسب، محله مناسب، همسایه‏هاى مناسب براى آنان‏فراهم نماید. در كانون خانواده دو ركن اصلى پدر ومادر هستندكه‏هر دو درتربیت فرزندان نقش تعیین كننده‏دارند از اینرو شرطتوفیق آنان در این مسئولیت مهم شایستگى‏شخصیتى‏هریك ونیزتوافق وهماهنگى و صمیمیت آنان است تا در پرتو آن محیطى امن، پاكیزه وسالم را براى آنان فراهم‏نمایند.

1)نقش پدر:
بنظر مى‏رسد با توجه به مسئولیت‏بیشتر پدر در مدیریت وسرپرستى خانواده نقش او و نیز و وظیفه او در قبال خانواده وتربیت فرزندان با اهمیت‏تر باشد. از اینرو در سیره تربیتى امام‏على (ع) مسئولیت و وظیفه سنگین پدر بیشتر مورد توجه واقع گردیده‏است و بطور غیر مستقیم راهكارهایى اراده شده كه پدر خانواده بابكارگیرى درست آنها مى‏تواند زمینه گرمى خانواده ومحیط‏امن‏تربیت‏رابیشترمهیانمایدودر اینجامابه‏برخى از آنها اشاره‏مى‏كنیم:

1-1)همكارى پدر با مادر در كارهاى خانه:
گر چه مسئولیت عمده پدر سیاستگذارى و اداره امور بیرونى‏خانواده است اما در عین حال همكارى او در امور خانه و كارهاى‏درون منزل بسیار در ایجاد جو صفا و صمیمیت و نیز نیرو بخشى به‏همسر جهت مراقبت‏بیشتر از فرزندان موثر است. از اینرو على (ع) بااینكه مسئولیتهاى بزرگ اجتماعى داشته و در مقطعى از عمرشریفشان در ظاهر نیز بر جامعه مسلمین حكومت نموده‏اند در عین‏حال از امور منزل و همكارى‏باهمسر با وفایش زهراء (س) غافل‏نبوده‏اند،آن حضرت مى‏فرماید: «رسول خد (ص) وارد منزل ما شد درحالیكه فاطمه (س) دركنار دیگ نشسته و من در حال پاك كردن عدس‏بودم رسول خدا (ص) فرمود: اى اباالحسن... كسى كه در خدمت عیال‏خود باشد و خدمت‏به عیال را ننگ نداند خداوند نام او را دردیوان شهداثبت مى‏نماید...» همچنین هشام بن سالم از امام‏صادق (ع) نقل مى‏كند: «كان امیرالمومنین (ع) یحطلب و سیتقى و یكنس‏و كانت فاطمه (س) تطحن و تعجن و تخیز» على (ع) هیزم جمع‏آورى‏مى‏نمود و آب فراهم مى‏نمود و خانه را جاروب مى‏كرد و حضرت‏زهراء (س) آرد مى‏كرد و خمیر مى‏نمود و نان مى‏پخت‏» نكته قابل توجه‏در این روایت تعبیربه «كان‏» است كه در كلام عرب دلالت‏براستمرار و مداومت دارد و از آن معلوم مى‏شود كه همكارى على (ع) درامور منزل بصورت مقطعى و موردى نبود بلكه پیوسته این كارها راخودشان انجام مى‏دادند.

2-1)رعایت‏حال همسر و خوش رفتارى با او:
همسر به عنوان مادر خانواده بدلیل ویژه‏گیهاى جسمانى و روانى‏از ظرفیت وتوان محدودى برخوردار است و در مقایسه با شوهر و پدرخانواده ضعیف‏تر و درمقابل مشكلات از استقامت كمترى برخوردار است‏از اینرو بر پدر خانواده لازم است كه در حد توان از همسرش‏انتظار داشته باشد و او را از انجام كارهاى كه فراتراز حد توان‏اوست‏برحذر دارد و با چنین وضعیت همسر خویش مدارا نماید و باخوشرفتارى كانون خانواده را گرم و زندگى مشترك را سرشار از صفاو صمیمیت نماید. على (ع) در سفارش به فرزندش محمد بن حنفیه‏فرموده‏است: «فرزندم...اگر بتوانى زن را از انجام كارهایى كه‏فراتر از توان اوست‏بازدارى چنین كن، چو اینكه چنین كارى‏زیبایى و جمال او را حفظ و خیال او را آسوده‏تر و بحال اونیكوتر است، زیرا زن ریحانه و گل است و نه قهرمان، پس در هرحال‏باهمسر مدارا كن و همنشینى ومصاحبت‏با او را نیكو گردان تااینكه زندگى و عیش تو باصفا و بدون دغدغه گردد»

3-1)تامین غذاى حلال و توسعه در احسان به خانواده:
خانواده و عیال انسان روزى خود او هستند و غالباآنچه رااو به‏خانه مى‏آورد استفاده مى‏نمایند، آنان چه بسا از اهیت‏حلال یاحرام بودن درآمد و تهیه مواد غذایى بى‏اطلاع نباشند و یاحتى براى‏آنان حلال یا حرام خوردن چندان مهم نباشد. بنابر این بر پدرخانواده كه تامین كننده معیشت‏خانواده است ضرورى است كه دركسب حلال كوشا باشد و درآمد حلال را به خانه خویش آورد و فرزندان‏خود را از لقمه حلال بهره‏مند نموده و از خوردن لقمه حرام كه‏همچون سمى كشنده و ویران كننده آینده آنان است جدابپرهیزندعلى (ع) فرموده است: «علیك بلزوم الحلال و حسن البر بالعیال...» «برتو باد تهیه روزى حلال و نیكو احسان نمودن بر خانواده...» در لغت «البربالكعرباء» به معناى توسعه در احسان و زیاد بودن‏آمده و با اضافه شده كلمه «حسن‏» به آن، بر این نكته ظریف‏دلالت مى‏كند كه علاوه بر توسعه و فراوانى احسان در معیشت‏خانواده، بایداین توسعه به نیكویى انجام گیرد نه اینكه به سختى‏و همراه با كراهت و مجبورى انجام گیرد و نكته مهمتر اینكه دراین كلام در ربار حضرت حلال بودن غذا را مقدم داشته و این نشان‏مى‏دهد كه بیش از تامین معیشت، حلال بودن آن مهم است و اگرغذایى حلال نباشد توسعه غذایى دادن بر خانواده ارزش چندانى‏ندارد.

4-1)توجه‏به روحیه اعضاء خانواده:

اعضاى‏خانواده‏به تناسب ویژه‏گیهاى فردى و روانى خواسته‏ها وعلائق ویژه‏اى دارند كه تحقق و عینیت‏بخشیدن آنها در شادابى وطراوت آنان موثر مى‏افتد و زمینه تربیت آنان را فراهم‏تر مى‏سازد،البته ذكر این نكته ضرورى است كه توجه به علایق و خواسته‏هاى‏اعضاى خانواده، توجه لجام گسیخته و بدون ضابطه نیست‏بلكه مرادتوجه به خواسته‏هاى واقعى، بحق و مشروع آنان است، على (ع) در سیره‏تربیتى خویش بدین امر مهم یعنى توجه به روحیه اعضاى خانواده رامورد توجه قرار داده‏اند. در بصره به خانه علاء پسر زیاد حارثى كه از یاران او بود رفت‏تا حال وى را بپرسد، چون فراخى خانه او رادید فرمود: «این‏خانه فراح در دنیا به چه كارت آید و تو در آخرت بدان نیازبیشترى دارد، آرى اگر مى‏خواهى به سبب آن به آخرت برسى در آن ازمیهمانان و خویشاوندان پذیرایى نما... علاء گفت: اى امیرمومنان‏از برادرم عاصم بن زیاد به تو شكایت مى‏كنم، فرمود: چرا؟ گفت: او جامه پشمین به تن كرده و از دنیا روى برگردانده(و این باعث‏گردیده كه خانواده و فرزندانش محزون و مغموم گردند)،امام فرموداو را نزدمن آورید، چون نزد من آمد بدو فرمود: اى دشمنك خویش! شیطان سرگشته‏ات كرده و از راهت‏بدر برده است، آیا تو بر زن وفرزندانت رحم نمى‏كنى و چنین مى‏پندارى كه خدا خوارمایه‏تر از آنى‏كه مى‏پندارى، علاء گفت:اى امیرمومنان و تو نیز لباس خشن و زبربه تن دارى و غذاى دشوارخوار و نامطبوع استفاده مى‏كنى! فرمود: واى بر تو من مانند تو نیستم، خداوند بر پیشوایان دادگر واجب‏كرده تا خود را با مردم ناتوان برابر كنند تا فقر و تنگدستى برانسان فقیر غلبه نكند و او را به هیجان وا ندارد»

http://www.balagh.net/persian/pro_ahl/00/02/34.htm
موفق وموید باشید