پرسش

چرا امام علی با خلفای سه گانه همكاری داشتند؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
اگر منظورتان این است كه چرا امام علی(ع) با خلفای سه گانه در مورد خلافت، مخالفتی ننموده اند، بایستی متذكر شد كه امام علی(ع) مخالفت خود را به گونه های مختلف ابراز نموده، و انحصار حق ولایت و خلافت در خود و خاندان خود را در مواقع مختلف و با بیانات متفاوت و متعددی به گوش سایرین می رساندند. به عبارت دیگر هرگز برای بیان واقعیت خواست الهی ساكت نبودند.
امام علی(ع) در بحث و گفتگو ها، و حتی به صورت خطبه و سخنرانی به مسأله خلافت و جانشینی خود پس از پیامبر اكرم(ص) در موارد و موقعیت های متعددی اشاره نموده اند؛ كما این كه در نهج البلاغه در موارد متعددی، به ویژه خطبه "شقشقیه"، خیلی واضح و علنی به اعتراض به آنچه بر جامعه اسلامی روا داشته شد، پرداخته اند.
البته مخالفت امام هرگز به صورت قیام مسلحانه و مبارزه و نبرد نظامی نبود؛ و در این ارتباط باید گفت كه منطقی است كه امام(ع) با ملاحظه خطرهایی كه در صورت قیام ایشان، جامعه نوپای اسلامی را تهدید می كرد از چنین اقداماتی خودداری نماید.
حفظ اصل اسلام و دین الهی كه 23 سال پیامبر اكرم(ص) و امام علی(ع) و دیگر یاران و اصحاب ایشان زحمات بسیار زیادی برای برپایی آن كشیدند و سختی های زیادی را تحمل نمودند تا پرچم این دین برافراشته شود امری بود كه از همه مسائل دیگر اهمیت بیشتری داشت.
پس از رحلت پیامبر اكرم(ص) خطرهای داخلی و خارجی، و ملاحظات و موانعی وجود داشت كه باعث می شد امام(ع) از قیام مسلحانه صرف نظر نمایند، كه از جمله آنان می توان به این موارد اشاره نمود:
1. اگر امام علی(ع) با توسل به قدرت و قیام مسلحانه درصدد قبض حكومت و خلافت برمی آمدند بسیاری از صحابه پیامبر كشته می شدند. و این صحابه ـ چه آنان كه به امامت و خلافت ایشان معتقد بودند و چه آنان كه تن بدان نمی دادند ـ به هر حال، قدرتی در برابر شرك و بت پرستی و مسیحی گری و یهودیت دیرپای آن زمان به شمار می رفتند. با تضعیف این جبهه قدرت مسلمانان در مركز حكومت اسلامی به ضعف می گرایید.
2. از آنجا كه بسیاری از گروه ها و قبایلی كه در سال های آخر عمر پیامبر اكرم(ص) مسلمان شده بودند، هنوز آموزش های لازم اسلامی را ندیده بودند و نور ایمان كاملاً در دل آنان نفوذ نكرده بود، هنگامی كه خبر درگذشت پیامبر(ص) در میان آنان منتشر گردید، گروهی از آنان پرچم ارتداد و بازگشت به بت پرستی را برداشته، و عملاً با حكومت اسلامی در مدینه به مخالفت پرداخته و با جمع آوری نیروی نظامی، مدینه را به شدت مورد تهدید قرار داده بودند؛ از این رو نخستین كاری كه حكومت اسلامی باید انجام می داد، مقابله و سركوبی شورش آنان بود. در چنین شرایطی هرگز صحیح نبود كه امام علی(ع) پرچم دیگری به دست بگیرند و قیام كنند.
3. علاوه بر خطر مرتدّین، مدّعیان نبوت و پیامبران دروغین، مانند "مسیلمة"، "طلیحة" و "سجاح" نیز در صحنه ظاهر شده بودند، و هر كدام با جمع آوری طرفداران و نیروهایی قصد حمله به مدینه را داشتند، كه با همكاری و اتحاد مسلمانان، همگی شكست خوردند.
4. خطر حمله احتمالی رومیان نیز می توانست مایه نگرانی دیگری برای جبهه مسلمین باشد، زیرا تا آن زمان مسلمانان سه بار با رومیان درگیر شده بودند، و رومیان مسلمانان را خطری جدی برای خود می پنداشتند و در پی فرصتی بودند كه به مركز اسلام حمله كنند.
بنابراین با در نظر گرفتن نكات فوق، به خوبی روشن می شود كه چرا حضرت علی(ع) صبر را بر قیام ترجیح دادند، و چگونه با صبر و تحمل و تدبیر و دوراندیشی، جامه اسلامی را از خطرهای بزرگ آن زمان نجات دادند.
اگر علاقه به اتحاد مسلمانان نبود و حضرت علی(ع) از عواقب وخیم اختلاف و دودستگی نمی ترسیدند، هرگز اجازه نمی دادند رهبری مسلمانان از دست اوصیاء و خلفای راستین پیامبر اكرم(ص) خارج شود و به دست دیگران بیافتد؛ دیگرانی كه نه از علم امامت برخوردار بودند، نه قرآن را می توانستند تفسیر كنند و نه مرادات سنت نبی را دریابند.
برای مطالعه بیشتر می توانید به كتاب "سیره پیشوایان"، نوشته مهدی پیشوایی و "زندگانی چهارده معصوم"، نوشته حسین عمادزاده مراجعه نمایید.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.