پرسش

در قران كریم بیان شده كه زنهای یائسه اگر حجاب خود را بردارند اشكال ندارد.
میخواستم سئوال كنم كه تا چه حد میتوانند حجاب خود را بردارند.
با تشكر.

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
اصل استثناء زنان سالخورده از حكم حجاب در میان علمای اسلام محل بحث و گفتگو نیست، چرا كه قرآن ناطق به آن است؛ ولی در خصوصیات آن گفتگو وجود دارد. از جمله این كه:
در مورد سن این زنان، و این كه آنها تا چه حد سنی كه برسند حكم "قواعد" را دارند، گفتگو است. در بعضی از روایات اسلامی تعبیر به "مسنة"(زنان سالخورده) شده است ـ (وسائل الشیعه، ج14، كتاب نكاح، باب110، ح4) ـ در حالی كه در بعضی دیگر تعبیر به "قعود از نكاح"(بازنشستگی از ازدواج) آمده است ـ (همان، ح5) ـ اما جمعی از فقها و مفسرین، آن را به معنی "پایان دوران قاعدگی و رسیدن به حد نازایی وعدم رغبت كسی به ازدواج با آنان" دانسته اند.(جواهر الكلام، ج29، ص85 و كنز العرفان،ج2، ص226)
ظاهر این است ـ همچنانكه فتاوی همین است ـ كه همه این تعبیرات به یك واقعیت اشاره می كند و آن این كه به سن و سالی برسند كه معمولاً در آن سن و سال كسی ازدواج نمی كند، هر چند ممكن است به طور نادر چنین زنانی اقدام به ازدواج بنمایند.
همچنین در مورد مقداری از بدن كه جایز است آنان آشكار كنند، در احادیث اسلامی تعبیرات مختلفی آمده، در حالی كه قرآن به طور سربسته گفته است كه: "مانعی ندارد كه لباس های خود را فرو نهند" كه البته این تعبیر ظاهر در لباس رو می باشد.
در بعضی از روایات در پاسخ این سؤال كه كدام یك از لباس هایشان را می توانند فرونهند، امام صادق(ع) می فرمایند: "الجلباب" ـ یعنی چادر.(وسائل الشیعه، كتاب نكاح، باب110، ح1)
در حالی كه در روایت دیگری تعبیر به "جلباب و خمار" شده است. خمار به معنی روسری است.(همان، ح2و4)
ظاهر این است كه این گونه احادیث نیز با هم منافاتی ندارند، زیرا منظور این است كه مانعی ندارد كه آنان سر خود را برهنه كنند و موها و گردن و صورت خود را نپوشانند؛ و حتی در بعضی از احادیث و كلمات فقها مچ دست ها نیز استثناء شده است. اما در مورد بیش از این مقدار ما دلیلی برای استثناء نداریم.
به هر حال، همه این موارد در صورتی است كه آنان خودآرایی و آرایش نكنند ـ «غیر متبرجات بزینة» ـ و زینت های پنهانی خود را كه بر دیگران هم واجب است آن را بپوشانند باید مستور دارند؛ و همچنین لباس های زینتی كه جلب توجه می كند نیز بر تن نكنند. به تعبیر ساده آنان مجاز هستند كه بدون چادر و روسری با لباس ساده و بدون آرایش بیرون آیند.
اما با همه این ها این یك حكم الزامی نیست، بلكه اگر آنان مانند زنان دیگر پوشش را رعایت كنند ترجیح دارد، چنانچه در ذیل آیه فوق صریحاً آمده است؛ زیرا به هر حال احتمال لغزش ـ هر چند به صورت نادر ـ در مورد این گونه افراد نیز وجود دارد.
برای مطالعه بیشتر می توانید به دو كتاب زیر مراجعه نمایید:
1. تفسیرالمیزان، علامه سید محمد حسین طباطبایی، ذیل تفسیر آیه 60 سوره مباركه نور.
2. تفسیر نمونه، آیت الله مكارم شیرازی، ذیل تفسیر همان آیه.
با آرزوی توفیق.
مشاوره مذهبی ـ قم.