پرسش

جند وقتی است كه بعضی اوقات نمازم را نمی خوانم.اعتقادم به خدا بسیار زیاد است و حتی 2 سال پیش هر روز به مسجد می رفتم ولی الان؟
چون نماز مهمترین چیز برایم هست متشكرم كه مرا راهنمای می كنید.

پاسخ

با سلام و تحیت.
دوست عزیز!
انسان همیشه در یك حالت معنوی نمی ماند، گاه صعود و گاه نزول دارد، از اینرو او همیشه باید در حال مبارزه با امیال و هوای نفس خود باشد و با زیاد كردن فضائل اخلاقی و معنوی زمینه صعود بیشتر خود را فراهم نماید. مهم آن است كه انسان نصاب این صعود ونزول را بالا ببرد تا لااقل در هیچ فرودی از حدود واجب شرعی تجاوز نكند. اسن انتظاری است كه خدا توان آن را در همه بندگان خود دیده، و از آنان خواسته تا بدان ملتزم باشند. اولیاء الهی در حال نزول خود مستحبات و مكروهات شرعی را هم رعایت می كنند.
در مورد نماز نیز توجه به روح نماز و دقت در افعال و اذكار نماز می تواند انسان را هوشیارتر نموده، و موجب تشویق و تمایل او به خواندن نماز بشود. انجام، و به خصوص استمرار در هر عملی مستلزم ایجاد شوق و رغبت به آن است. خوشبختانه عبادات به گونه ای است كه خود عمل به آن به تدریج ایجاد اشتیاق می كند. شیرینی عبادت به مفهوم عام كلمه ـ به خصوص نماز ـ به طور قطع اگر در دل مؤمنی نشست، دیگر ترك آن محال است.
هر كس توانسته نماز را ترك كند، حتما نمازهایش از روح لازم برخوردار نبوده است. این حقیقتی است كه تجربه های شخصی بسیاری شاهد آن است.
درك لذت های معنوی مثل درك لذتهای مادی، ابزار سالم می خواهد. و ابزار درك لذتهای معنوی، دل ـ و فقط دل ـ است. همه دل دارند، اما دل هم، به مانند حس، آباد و ویران، مریض و صحیح، زنده و مرده، سالم و ناسالم دارد! پس باید مراقبت كرد و از آنچه دل را می میراند یا مریض می كند و آسیب می رساند، برحذر بود.
رسول خدا(ص) می فرمایند: «لولاتمزغ قلوبكم وتزیدكم فی الحدیث لسمعتم ما أسمع» یعنی اگر پراكندگی قلوب شما و پرگوئی های شما نبود، هر آینه می شنیدید هر آنچه من می شنوم.(میزان الحكمة، ج8)
بطور كلی، گناه موجب سنگدلی، و در نتیجه درك نكردن لذایذ معنوی می شود؛ حال چه گناهان فقهی و چه گناهان اخلاقی ـ كه هر یك در سطحی موجب كدورت قلب است.
امام علی(ع) فرموده اند: «ما قست القلوب إلا لكثرة الذنوب» یعنی سخت نمی شود قلبها، مگر به علت زیادی گناهان.(علل الشرایع، ص81)
در روایات اجتناب از عوامل بسیاری مثل پرخوری، پرگویی، شنیدن لهویات و موسیقی های غنایی و… به طور خاص مورد تأكیدند. دوری از اینها دل را سالم و آباد نگه می دارد، و موجب می شود تا بتواند لطائف معنوی را درك كند.
اما در باره معنویت نماز، باید گفت كه برای تحصیل آن دو گام اصلی لازم است: اول باید بتوان مفاهیم آن را فهمید و قلب را در كلاس نماز حاضر كرد؛ و سپس باید كاری كرد تا قلب از درك این مفاهیم اثر بپذیرد و خاشع شود. از اولیاء خدا در باره لذت این درك عجائب بسیاری نقل شده است.
اما در گام اول، چنانچه برای لذتهای مادی نوعاً مقدماتی می چینیم و گاهی سالها زحمت می كشیم تا به هدفی برسیم، باید برای درك حضور قلب و توجه به نماز نیز باید تلاش كرد.
اولین گام آن كه انسان پیش از نماز لحظاتی را به تفكر مشغول گردد، و توجه خود را به خدا معطوف سازد.
برای چند دقیقه در مصلا و جایگاه نماز، خود را از غیر خدا فارغ كند و دل را از افكار و خیالات واهی خالی سازد و با متمركز ساختن حواس خود و به فراموشی سپردن تعلقات دنیوی، سعی كند حضور قلب پیدا كند.(ر.ك. به كتاب "با راهیان كوی دوست"، استاد مصباح یزدی، درس ششم)
عارف ربانی حضرت آیةالله العظمی بهجت به عنوان نقطه شروع می فرمایند:«هر آنی كه [در نماز] متوجه شدید، اختیاراً منصرف نشوید.» (رساله "بسوی محبوب"، آیه الله بهجت، ص57) یعنی وقتی در حین نماز متوجه معانی و معنویت آن شدید، خود را اختیاراً از این توجه منصرف نكنید. این كار به مرور زمان باعث می شود كه حالت توجه شما بیشتر از انصراف شما باشد.
اما گام دوم ایجاد خشوع قلب است. واقع امر این است كه اگر قلب انسان حاضر شد و مفاهیم را درك كرد و فهمید در محضر خداست، قلب او خاشع خواهد شد. اما توجه به برخی نكات به این امر كمك می كند.
امام سجاد(ع) می فرمایند: «إذا صلیت فصل صلوة مودّع» یعنی وقتی نماز می خوانی فرض كن در آستانه مرگ هستی و آخرین نمازت را می خوانی. ("بحارالانوار"، ج69، ص408) این به خشوع قلب ما كمك می كند.
باز از حضرت آیةالله العظمی بهجت در باره راه خشوع قلب در نماز سؤال شد، فرمودند: در اول نماز توسل حقیقی به امام زمان عجل الله تعالی فرجه كنید تا عمل را با تمامیت مطلقه انجام بدهید.("بسوی محبوب"، ص52، س4)
توسل واقعی به ولی مطلق خدا كمك می كند، چرا كه آنان امكان ایجاد انقلاب در قلوب آدمیان دارند و می توانند قلبها را به حالت نیكو بگردانند و انسان می بایست با توسل خود را در معرض لطف خداوند قرار دهد.
مطالعه كتب مفیدی، مثل "صلوة الخاشعین" از شهید آیةالله دستغیب، و "با راهیان كوی دوست" استاد مصباح یزدی را توصیه می كنیم.
همچنین مطالعه كد 5575، در بخش تازه های مذهبی سایت را فراموش ننمایید.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.