پرسش

براساس قران مومنین كسانی هستند كه همه سخنها را میشنوند و از بهترین انها پیروی می كنند ایا میتوان سخنان مراجع تقلید را شنید و از بهترین انها تقلید نمود؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
آیه 18 سوره زمر ـ «فبشّر عباد الّذین یستمعون القول فیتّبعون أحسنه» ـ دارای احتمالاتی است كه با بیان آن مورد سؤال شما هم معلوم می شود.
1. چون "قول" در این آیه معرفه آورده شده ـ و فرموده است: "القول" ـ ظاهراً هر قولی را نمی گوید. از این رو برخی مفسران "القول" را به معنای قرآن گرفته اند؛ چنانچه در آیات دیگری ـ مثل مؤمنون/68، قصص/51 و... ـ هم قرآن به "القول" معرفی شده است.
ممكن است سؤال شود: با وجود لزوم پیروی از همه قرآن، چگونه در این آیه كسانی را كه از بهترین آن پیروی می كنند ستوده است؟ اصلاً بهترین در قرآن به چه معناست؟ و...
این استبعاد بی مورد است، چون در آیه 55 همین سوره(زمر) آمده است: «إتبعوا أحسن ما أنزل إلیكم من ربكم» یعنی از بهترین چیزی كه از سوی خداوندتان به سوی شما فرود آمده پیروی كنید؛ و همین طور در آیه 145 سوره اعراف خطاب به حضرت موسی(ع) می فرماید: "به قومت دستور ده كه نیكوترین آن ها را بگیرید و عمل كنید."
تصویر عمل به بهترین قرآن این است كه مثلاً حكم قصاص و عفو هر دو در قرآن آمده، و عمل به هر دو جایز است، ولی عفو احسن و افضل است.(ر.ك. به معارف قرآن، آیت الله مصباح یزدی، ج6، قرآن شناسی، ص26 و تفسیر المیزان، ج17، ص250)
و یا مثلاً صدقه دادن، هم آشكار و هم پنهان آن، ستوده شده است، اما پنهان آن بهتر است؛ و...
با این احتمال تفسیر آیه چنین می شود كه از بین دستورات درون دینی بهترین را عمل كنند.
با این تفسیر پاسخ به سؤال شما این گونه می شود كه بین همه اقوال مراجع تقلید تتبّع نمایید و بهترین را عمل نمایید كه این همان عمل به احتیاط است كه یكی از طرق امتثال به تكلیف(در كنار اجتهاد و تقلید) می باشد. مثلاً اگر فقیهی گفت "فلان عمل مكروه است" و فقیه دیگر گفت "حرام است"، انسان جانب حرام را بگیرد.
2. احتمال دیگر در تفسیر آیه این است كه القول را اعم از قرآن بگیریم و مطلق قول را لحاظ نماییم، كه گاهی دائر مدار بین قول حق و باطل و گاهی حق و احق است. و بندگان برگزیده در بین قول حق و باطل، حق را می گیرند، و در بین حق و احق، احق را.(ر.ك. به تفسیر المیزان، ج17، ص250)
با این احتمال پاسخ سؤال این است كه بین اقوال مراجع تقلید تتبع نماییم، و آن كه استناد معتبرتر به شارع مقدس دارد(قول حق) را بگیریم.
این كار نیز طریق دیگری از امتثال تكلیف است كه اجتهاد نام دارد؛ چرا كه باید انسان قدرت و ملكه استنباط را داشته باشد تا بتواند بین فتاوا صحیح را از سقیم بشناسد، والا اگر بخواهد بر اساس ظن و هوای خود قضاوت كند كه نمی توان آن را به حساب خدا و حكم شارع بگذارد، والا در واقع از مصادیق "من إتخذ إلهه هواه" خواهد بود.
نتیجه این كه مقلّد نمی تواند در عین مقلد بودن به اقوال متفاوت رجوع كند و بهترین راه را برگزیند؛ چون یا به احتیاط ختم می شود(بنا به احتمال اول) و یا به اجتهاد (بنا به احتمال دوم) ـ كه هر دو قسیم تقلید هستند و نه خود تقلید.
بله، راهی كه برای مقلد می ماند آن است كه بین فقها به اعلم مراجعه كند.
در بحث تقلید و شرائط آن بحثهای مفید زیادی هست كه پیگیری آن بسیاری از شبهات در مورد آن را از ببن خواهد برد. شبهاتی كه ناشی از عدم توجه به حقیقت تقلید است.
به شما توصیه می كنیم جستجو و تفكر در باره تقلید را ادامه دهید كه حتما به آرامش در باره آن خواهید رسید. ماهم در خدمتیم كه اگر سؤالی بود پاسخگو باشیم.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.