پرسش

به نام خداوند
با سلام
سوال من شاید برای شما عجیب به نظر برسد. سوال من این است كه : تا كی برای یافتن پاسخ سوالی باید دنبال جواب گشت. یعنی مثلا ما می گوییم قرآن كلام خداست. خوب از كجا معلوم كه كلام خداست؟ بعد از اینكه جوابی پیدا كردیم شاید دوباره بگوییم از كجا معلوم این جواب درست باشد. دوباره بعد از اینكه جوابی پیدا كردیم دوباره بگوییم از كجا معلوم این جواب درست است.
البته شاید این یكی از راههای شیطان باشد كه از رسیدن انسانها به هدف جلوگیری كند.
جالب است بدانید من چند ماه گرفتار همین مسئله بودم و حسابی اعصابم به هم ریخته بود و شكر خدا حالا بهتر شده ام.
لطفا جواب مرا هر جه سریع تر بدهید.
با تشكر
خداحافظ

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
ابتدا سؤالات شما را از حیث جواب به دو قسم باید تقسیم نماییم:
الف) سؤالاتی كه جواب یقینی می خواهند كمتر از یقین و علم قطعی در آن ها نافع نیست.
ب) سؤالاتی كه لازم نیست هر مؤمنی بدان یقین داشته باشد.
قسم اول سؤالات كلیدی دین را شامل می شود كه حقّانیت دین و ایمان به آن، متفرع بر آن است؛ مثل اثبات توحید(با مراتبش) و نبوت و معاد و عدل و...، كه از سوی خدا بودن قرآن نیز از آن جمله است.
اما قسم دوم، مثل اوصاف قیامت، بعضی از اوصاف الهی، و ....؛ حتی جزئیات احكام تكلیفی شرع هم از این دست است؛ و البته در آن ظنّ معتبر شرعی ـ و نه هر ظنی ـ لازم است. ظن معتبر شرعی، مثل خبر واحد، بینه و شهود و ....
با توجه به این مقدمه تكلیف سؤال شما روشن است.
در حوزه اول از سؤالات باید تا رسیدن به قطع و یقین تلاش كنیم، و درحقیقت دغدغه ایمان مربوط به آن است. اما خصوصیت این حوزه آن است كه بعضی بازگشت به بدیهیات عقلی غیر قابل انكار دارد؛ و در موارد دیگر هم كه چنین نیست، با مراجعه به شواهد و قرائن بسیار، از جمله اتفاق كسانی كه اعتماد بر آنها به بداهت عقل لازم است، و حجت را بر همه تمام می كند، می توان به قطع رسید.
نكته ای كه در این حوزه باید بدان توجه كنید كه قوام ایمان لزوما بر یقین به معنای فلسفی آن نیست، بلكه در آن باور موجه و اعتماد و وثوق عقلانی كافی است. به همین خاطر فقها در اوائل رساله های عملیه می فرمایند كه در اصول دین استدلال عقلی لازم نیست، بلكه كسب اطمینان و اعتماد ـ كه امری نفسی و شخصی است ـ كافی است تا ایمان دینی را بوجود آورد.
بله، اگر بخواهیم برای هر اصل و قاعده دینی استدلال عقلی از نوع فلسفی آن بیاوریم، ممكن است كسی بگوید از كجا معلوم كه مثل استدلالهای دیگری كه بر آن اشكالات و مناقشاتی شده و حركت عقلی جدیدی را ایجاب كرده، استدلال ما هم فردا مورد مناقشه واقع نشود؟
خیلی طرق و شواهد است كه انسان نرمال و طبیعی از آنان به امری اعتماد و وثوق پیدا می كند، ولو استدلال برهانی به معنای دقیق كلمه نباشد.
به عنوان نمونه به پاسخی كه در كد 47172 در تبیین دلیل نظم بر اثبات وجود خدا آورده ایم، مراجعه كنید، تا مراد ما بیشتر واضح شود.
گاهی ما نه از آن رو كه به دنبال دلیل فلسفی هستیم، استدلالی را ناكافی می بینیم؛ حال آن كه شواهد از نظر وجدان ما كافی است.
برادر عزیز!
با این دید به مسائل بنگرید و به دنبال شواهد بگردید؛ به نظر می رسد بسیاری از شبهات با این تلقی رفع شود. بله، اگر با این وجود با مشكل مواجه شدید، می بایست فحص كنید. در مسیر و مدت فحص هم احتیاط باید كرد. اگر انسانی خالصانه در مسیر این تحقیق باشد، سعادتمند است، ولو عمرش كفاف وصول به نتیجه را ندهد.«من یخرج من بیته مهاجرا الی الله و رسوله ثم یدركه الموت فقد وقع اجره علی الله و كان الله غفورا رحیما»(النساء/100)
اگر با دانشمندان اهل تقوا كه بنده حقیقتند، و نه بنده خود، در موضوعات علمی مشورت كنید راه اطمینان و قطع زودتر پیموده می شود.
در مسائل مربوط به حوزه دوم، گاهی با اعتماد عقلایی بر اقوال عقلا می توان به آرامش رسید. در مواردی شرع این اعتماد و اتكاء را حجت تعبدی كرده كه متوقف بر قطع و اطمینان هم نیست؛ مثلا در احكام شرعی فرموده همین كه فقیه اعلم چیزی را بگوید، دیگر مسئولیتی متوجه مقلد نیست، ولو فقیه اشتباه كرده باشد، كما این كه احتمال آن هست.
در هر صورت این بخش آماده است تا به سؤالات اعتقادی شما دوستان پاسخ گوید.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.