پرسش

چه كسی نسبتهای مثلثاتی را كشف كرده است؟

پاسخ

كهن ترین جدولی كه در آن طول وتر های برخی كمان ها داده شده است ،متعلق به هیپارك اخترشناس سده دوم میلادی است.و شاید بتوان تنظیم این جدول ها را گام نخستین كوچكی در راه پیدایش مثلثات دانست . منلائوس ریاضی دان و بطلمیوس اخترشناس هم ( هر دو در سده دوم میلادی)،در این زمینه نوشته هایی از خود باقی گذاشتند .ولی همه كارهای ریاضی دانان و اخترشناسان یونانی در درون هندسه انجام می گرفت و هرگز به مفهوم اصلی مثلثات نرسیدند.
نخستین گام اصلی به وسیله آریابهاتا ،ریاضی دان هندی سده پنجم میلادی برداشته شد كه در واقع تعریفی برای نیم وتر یك كمان (یعنی همان سینوس) داد ... از این به بعد ،به تقریب همه كار های مربوط به شكل گیری مثلثات (چه در روی صفحه و چه در روی كره ) به وسیله دانشمندان ایرانی انجام گرفت . خوارزمی نخستین جدول های سینوسی را تنظیم كرد . وپس از او همه ریاضی دانان ایرانی گام هایی در جهت تكمیل این جدول ها و گسترش مفهوم های مثلثاتی برداشتند. مروزی جدول سینوس ها را 30 دقیقه به 30 دقیقه تنظیم كرد و ،برای نخستین بار ،به دلیل نیاز های اخترشناسی ،مفهوم تانژانت را (كه ضل می نامیدن ) تعریف كرد.جدی ترین تلاش ها ،به وسیله ابوریحان بیرونی و الوفای بوزجانی انجام گرفت كه توانستند پیچیده ترین دستور های مثلثاتی را پیدا كنند و جدول های سینوسی و تانژانتی را با دقت بیشتری تنظیم كنند و سرانجام خواجه نصیر توسی ،با جمع بندی كار های دانشمندان ایرانی پیش از خود ،نخستین كتاب مستقل مثلثات را نوشت .بعد از توسی ،جمشید كاشانی ،ریاضی دانان ایرانی زمان تیموریان ،با روش زیبایی كه برای حل معادله درجه سوم پیدا كرده بود توانست راهی برای محاسبه سینوس كمان یك درجه با هر دقت دلخواه پیدا كند.پیشرفت بعدب دانش مثلثات ،از سده پانزدهم میلادی و در اروپای غربی انجام گرفت.