پرسش

جنگ هفتادودوملت همه را عذر بنه...چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند . سلام لطفا راجع به فرقه های مختلف توضیح و علت پیدایش این فرقه ها و قرائتهای مختلف از قران و دین را توضیح دهید با تشكر.

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
سؤالی به این وسعت قابل پاسخگویی در چند سطر و صفحه نیست، بهتر است به منابع ذیل ـ كه به فارسی نگاشته شده ـ رجوع فرمایید، و اگر سؤالی باقی ماند با ما دوباره تماس بگیرید.
1. فرهنگ فرق اسلامی، دكتر محمدجواد مشكور با مقدمه و توضیحات استاد كاظم مدیرشانه چی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
2. حیات فكری و سیاسی امامان شیعه، رسول جعفریان.
این كتابها نكته تفاوت بسیاری از فرق اسلامی را بیان می كنند، و گاهی هم اشاره به منشأ آن دارند.
اما اگر می خواهید مسئله را به طور كلی، از دید كلامی بررسی كنید، در عین اعتراف به این كه سؤال سختی است و باز در چند سطر نمی توان بدان پاسخ گفت، ولی چند كلمه ای عرض می شود. امیدواریم پس از این كلمات كه به عنوان نقطه آغاز سخن خواهد بود، بحث را به طور جزئی تر پیگیری كنید.
یكم: اختلاف نظر در عالم غیرمعصومین امری طبیعی است. غیرمعصوم گاه خطا می كند، و دیگری را تخطئه می كند؛ حال آن دیگری هم شاید برخطا باشد.
فرق معصوم و غیرمعصوم همین است.
اما این خطا یا به سبب اشتباه در یك صغرا و كبرای یك اندیشه عقلی است، و یا به سبب تمامیت قرائن تجربی حسی یا نقلی در نزد یكی و ناتمامی آن نزد دیگری است.
مورد اول مثل آنجایی كه مغالطه ای عقلی برای شخصی مخفی می ماند، و دیگری آن را درمی یابد یا به هر ترتیب در دام آن گرفتار نمی آید.
مورد دوم مثل آنجا كه حدیثی به دست شخصی با سندی معتبر می رسد، و به دیگری با سندی غیر معتبر. و یا آنجا كه كسی دچار خطای در حس می شود، و یا با پیشفرضی به مسئله می نگرد كه نباید بنگرد.
ورطه های اشتباه در مسائل انسانی از تنوع بیشتری برخوردار است، چرا كه پیچیدگی های آن بیشتر است.
با توجه به این مطلب، قابل انكار نیست كه علوم دینی هم در غیرتصریحات و ظواهر متون دینی، با پیشفرضهای ذهنی مختلف انسان كه از علوم انسانی و غیرانسانی یافته است، می توانند تفاسیر متعددی بیابند.
مثلا كسی كه تئوری های علمی ـ كه مثلا علوم تجربی آن را می یابد ـ برایش زمینه اصلی توجیه روابط و پیش بینی حوادث و وقایع است، به طور طبیعی سعی می كند آیات قرانی در باره خلقت انسان را با تئوری داروین توجیه كند، به خلاف كسی كه به این تئوری ها كمتر اعتنا دارد، كه در این صورت از تصویر عرفی از بیان قرآن دست برنمی دارد.
در چنین مواردی هر چه معیارهای اخذ و ارزیابی یك گروه انسانی از حقائق ـ منجمله حقائق دینی، مثل برداشت از یك متن مقدس ـ از تشابه و وفاق بیشتری برخوردار باشد، اتفاق رأی بیشتری در دین شناسی وجود خواهد یافت.
مثلا، گروهی كه پس از پیامبر اكرم(ص) ولایت امیرالمؤمنین(ع) را بپذیرند، در این میدان بسیار به هم نزدیك ترند تا كسانی كه در این گروه نمی گنجند.
این گروه در تفسیر متون دینی و دریافت و ارزیابی حقائق دینی با تمسك به امام علی(ع) می تواند به اطمینان برسد؛ مگر آن كه در تشخیص آنچه از او رسیده، باز عوامل اختلاف وجود داشته باشد.
دوم: آنچه گذشت بیانی اجمالی از بعضی از علتهای عمده اختلاف نظر در مسائل نظری ـ و به ویژه دینی ـ بود؛ اما ایجاد یك فرقه و داعیه دار بودن یك مكتب علاوه بر عوامل عقلانی و وجود دیدگاه نظری و علمی، می تواند عامل نفسانی هم داشته باشد.
بسیار است مواقعی كه شهوت میدان داری كسی را به این دعوت می كند كه ادعای شناخت حقیقتی كند، با وجودی كه نسبت به آن تردید دارد؛ و یا حتی به بطلان رأی خود آگاه است. جهل هم برای این عده طرفدارنی جمع می كند و به آن رونق می دهد.
البته نمی توان هر صاحب فرقه ای را به این چوب راند، ولی تعداد فرقه هایی كه به این انگیزه ها ساخته شده اند كم نیست.
دوست عزیز! دوری از علم و اخلاق اهل بیت عامل اصلی بوجود آمدن فرقه های اسلامی است.
"جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه
چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند"
حقیقت در دست اهل بیت است؛ كما این كه تقوا هوس علو و فساد ـ جاه طلبی و ریاست دنیا ـ را از دل ها می برد.
برای شما آرزوی موفقیت و بهروزی داریم.
مشاوره مذهبی ـ قم.