پرسش

با سلام.
لطفا در مورد تشكیلات حكومتی در عصر خلیفه ی چهارم(حضرت علی)اگر مطلبی دارید ارایه نمایید.
در صورت امكان كتاب یا مقاله یا هر مطلبی در این مورد معرفی نمایید.
با تشكر

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
ظاهرا مراد شما ساختار كلی حكومت است، و نه نحوه حكومت حضرتش. اگر منظور شما را به درستی دریافته باشیم باید گفت: تا آنجا كه ما می دانیم در این زمینه كتاب خاصی تدوین نشده تا بتوان به راحتی اظهارنظر و نتیجه گیری كرد، و كتب تاریخی نیز به اختصار و بدون توجه به مسائل تخصصی سیاسی و حكومتی از كنار این مسئله گذشته اند.
به طور كلی، شاید بتوان گفت كه در حكومت امام علی(علیه السلام) ولایات از اختیارات و استقلال نسبی برخوردار بوده اند. هر ولایت، قاضی و والی داشته است. البته در مواردی كه والی خود از علمیت لازم برخوردار بوده گاه این دو منصب در یك نفر جمع می شده است. كار والی شبیه قوه مجریه در زمان ما بوده، و كار قاضی شبیه قوه قضاییه. امور حسبیه و نظارت بر شرعی بودن كار والی نیز با قاضی بوده است. در اختلاف بین والی و مردم هم او داور بوده است.
بله، اگر كار اختلاف بین قاضی و والی و یا مردم و والی و یا مردم با هم بالا می گرفت، به گونه ای كه قاضی و والی از پس حل آن برنمی آمدند، آن را به خلیفه ارجاع می داده اند. و البته ارتباط با حكومت مركزی و كسب تكلیف در امورات مهمه، و همچنین نظارت حكومت مركزی بر كار ولات و قضات، به جدیت، وجود داشته است.
با این وجود، ما مدعی نیستیم كه این شكل حكومت، شكلی است كه لزوما از سوی ایشان توصیه شده، و می تواند روش مطلوب برای هر زمان و مكانی باشد. بعید نیست طولانی بودن مسافت ها و عدم ارتباط سریع و عدم امكان كسب تكلیف از حكومت مركزی، این نوع مدیریت را ایجاب می كرده است.
به خصوص كه این روش روش ابداعی حضرتش نبوده است و در زمان خلفای پیش از آن امام هم إعمال می شده است.
دوست گرامی! مطالعه تاریخ زندگانی امیرالمؤمنین(علیه السلام)، بالاخص در جنبه های سیاسی، اجتماعی و... اطلاعات بیشتری در اختیار شما قرار می دهد؛ ما نیز مطالعه كتاب "تاریخ سیاسی اسلام"، تألیف رسول جعفریان، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را به شما توصیه می نماییم.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.