پرسش

هفت مرحله عرفان چیست

پاسخ

برادر گرامی !
دیدگاه عرفا دربارهء مراحل و منازل طریقت و عرفان مختلف است، و نمی توان رأی واحدی پیرامون مراحل عرفان ارائه داد كه با دیدگاه همه عرفا سازگار باشد. این مختصر نیز گنجایش طرح همه دیدگاه ها را ندارد، اما به این حكم كه:
"آب دریا را اگر نتوان كشید هم به قدر تشنگی بتوان چشید"،
از میان تعریفهای گوناگونی كه پیرامون مراحل هفت گانه عرفان ارائه شده است، به دو تعریف بسنده می شود:
الف:از دیدگاه ابو نصر عبد الله بن علی سراج الطوسی، معروف به طاووس الفقراء، هفت مرحله عرفان بدین قرار است:
1- توبه 2- ورع 3- زهد 4- فقر 5- صبر 6- توكل 7- رضا
ب:فرید الدین عطار، در كتاب منطق الطیر در مقاله سی هشتم از زبان هدهد كه مرشد و راهبر سایر مرغان است، در پاسخ به پرسش یكی از مرغان در باره مراحل هفت گانه عرفان چنین سروده است:
"گفت ما را هفت وادی در ره است چون گذشتی هفت وادی درگه است"
"باز ناید در جهان زین راه كس نیست از فرسنگ آن آگاه كس"
"چون نیامد باز كس زین راه دور چون دهندت آگهی ای ناصبور"
"چون بشد آن جایگه كم سر بسر كی خبر بازت دهند ای بی خبر"
"هست وادی طلب آغاز كار وادی عشق است از آن پس بی كنار"
"پس سیم وادی از آن معرفت هست چارم وادی استغنا صفت"
"هست پنجم وادی توحید پاك پس ششم وادی حیرت صعب ناك"
"هفتین وادی فقر است وفنا بعد از این وادی روش نبود روا"
"در كشش افتی روش گم گرددت گر بود یك قطره قلزم گرددت "
بنا بر این مراحل هفتگانه عرفان نزد عطار از قرار زیر است:
1- طلب 2- عشق 3- معرفت 4- استغنا 5- توحید پاك 6- حیرت 7- فقر و فنا.
خدانگهدار.