پرسش

اخلاق یعنی چه

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
كلمه اخلاق جمع خلق است؛ و در اصل لغت، به معنای صفت انسانی ای است كه در نفس رسوخ داشته باشد و موجب این شود كه افعالی متناسب با آن صفت بدون نیاز به فكر كردن و سنجیدن از انسان صادر شود. در حقیقت، اخلاق در این معنا همان ملكات نفسانی است.
اما در اصطلاحات مختلف، این كلمه در معانی متعددی بكار رفته است.
مثلا، اخلاق در اصطلاح علم حقوق، قواعدی است كه در زمان و مكان معین، توسط اكثریت یك اجتماع، رعایت آن لازم شمرده شده، یا عمل به ان نیكو شمرده می شود، ولی فاقد ضمانت اجرای مادی است؛ به خلاف مقررات حقوق كه از سوی دولت اجرای آ تضمین می شود.(ر.ك. به "مقدمه علم حقوق"، دكتر محمد جعفر شهیدی، ص83)
و اخلاق در اصطلاح علم سنتی اخلاق، به همان معنای لغوی آن بكار می رود؛ ولی در علم اخلاق جدید و مباحث فلسفه اخلاق، به معنای هر آن عملی است كه باید و خوب است انجام شود.
همین كلمه در عرف عام به معنای هر آن عملی است كه تنها ندای وجدان انسانی ما را بدان دعوت می كند، بدون آن كه به هیچ وجه مصلحت اندیشی عاقلانه ای در آن باشد.
به هر حال، كلمه اخلاق در معانی متعددی استعمال می شود. گاهی به معنای صفات و ملكات مثبت و منفی انسانی است، و گاه به عنوان یك صفت فعل به كار می رود؛ یعنی "كار اخلاقی"، هر چند هنوز به صورت یك ملكه نفسانی پدید نیامده باشد، و از روی فكر و تأمل هم انتخاب شده است.
برای مطالعه بیشتر می توانید به كتاب "دروس فلسفه اخلاق"، تألیف محمدتقی مصباح یزدی، انتشارات اطلاعات، مراجعه كنید.
با آرزوی توفیق.
مشاوره مذهبی ـ قم.