پرسش

آیا اگر مردی مثلا هنگام ازدواج توجه كافی برای انتخاب خود نكند می تواند تمام مشكلات دیگر را دلیل قسمت وتقدیر خود بداند؟

پاسخ

برادر گرامی ! مسئلة قضا و قدر یكی از مسائل مهم علم كلام است كه بررسی همه ابعاد آن نیاز به فرصت بیشتری دارد. اما آنچه به عنوان یك قاعده كلی می توان اظهار داشت تا در موارد مشابه نیز كارساز و مشكل گشا باشد، این است كه آفریدگار حكیم ، نظام جهان را از آغاز آفرینش معین و مقدر فرموده است و هیچ چیز از حكم قضا و قدر بر كنار نیست. اما نكته ای كه باید مورد توجه قرار گیرد این است كه از جمله تقدیرات كلی عالم این تقدیر است كه انسان حیوانی صاحب ارده، اختیار، و عقل باشد و در موارد انتخاب گزینه های مختلف آزاد باشد. در نتیجه اگر منظور از قسمت و تقدیر الهی این باشد كه خداوند از انسانها سلب اختیار و انتخاب می كند و خودش به جای انسانها انتخاب می كند، این نظر صحیح نیست و خلاف تقدیر كلی الهی است؛ زیرا خداوند مقدر فرموده است كه انسان در انتخاب آزاد باشد. این خواست الهی (اختیار انسان) با ادله متعددی قابل اثبات است. البته نباید این آزادی به گونه ای تفسیر گردد كه خیال شود انسان میتواند فارغ از تقدیرات كلی و سنت های لایتغیر الهی تصمیم بگیرد و همه چیز را تابع خواهش متغیر خود بخواهد. در مثال ازدواج باید دانست كه یكی از تقدیرات الهی این است كه انسان هر قدر تجربه و دانش بیشتری نسبت به موضوع داشته باشد می تواند گزینه بهتری انتخاب كند. از این رو، اگر پس از انتخاب خود دریابد كه گزینه بهتری هم وجود داشته، باید بداند كه انتخاب فعلی دست پخت خود اوست. البته باید دانست كه انسان با یك تقدیر دیگر الهی نیز مواجه است؛ و آن تقدیر این است كه "ظرف زمانی فردا را نمی توان در ظرف زمانی امروز یا دیروز ریخت"، و لذا هر انسانی می بایست به خواست خدا و تقدیری كه، به هر ترتیب، بر او رفته است، راضی باشد و از آن برای ادامه حیات خود پند بگیرد. حاصل كلام آن كه تقدیر و قسمت به معنای قانون مند بودن هستی غیر قابل انكار است؛ اما قسمت و تقدیر به این معنا كه خداوند خارج از سنت های حاكم بر هستی بر سرنوشت افراد دخالت می كند و به جای آنها تصمیم می گیرد و انتخاب می كند صحیح نیست. فطرت بهترین دلیل اختیار است كه با آن، اعتقاد به اختیار معقول به نظر می رسد. به قول شاعر: "این كه گویی این كنم یا آن كنم خود دلیل اختیار است ای صنم" خدانگهدار شما.