پرسش

مراد از "عده من اصحابنا" در اصول كافی اگر در اول سند حدیث باشد چه كسانی هستند؟ و اگر "عده من اصحابنا" در وسط سند حدیث و همچنین در آخر سند حدیث باشند منظور چه كسانی هستند.
لطفا منابع را ذكر فرمایید.
با تشكر

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
مرحوم فیض كاشانی به نقل از علامه حلی، درباره تعبیر "عدة من اصحابنا"، اگر در اول حدیث واقع شود، این گونه نگاشته است: "إن قال بعده عن احمد بن محمد بن عیسی، فالمراد بهم محمد بن یحیی العطار و علی بن موسی الكمیدانی و داود بن كورة و احمد بن ادریس و علی بن ابراهیم بن هاشم؛ و إن قال بعده عن سهل بن زیاد فهم علی بن محمد بن علان و محمد بن ابی عبدالله و محمد بن الحسن و محمد بن عقیل الكلینی؛ و إن قال بعده عن احمد بن محمد بن خالد البرقی فهم علی بن ابراهیم و علی بن محمد بن عبدالله بن اذینة و احمد بن محمد بن امیة و علی بن الحسن"(ر.ك. به الوافی، ج1، ص33)
مرحوم قهپائی نیز همین سخن را از علامه نقل كرده است، ولی با این تفاوت كه علی بن محمد علان را علی بن محمد بن ابراهیم علان دانسته است، و نیز احتمال داده كه علی بن ابراهیم، علی بن محمد بن ابراهیم باشد.(ر.ك. به مجمع الرجال، ج7، ص201ـ200)
مرحوم ملاعلی كنی نیز پس از نقل گفتار فوق متعرض این مطلب شده كه این اصطلاح منحصر در سه نفر مذكور نیست، بلكه كسان دیگری نیز در كافی و جود دارند كه این اصطلاح قبل از آنان به كار رفته است؛ از جمله این اشخاص می توان به جعفر بن محمد(ر.ك. به كافی، ج1، ص333، ح3)، سعد بن عبدالله(ر.ك. به كافی، ج1، ص342، ح23)، حسین بن حسین بن یزید(ر.ك. به كافی، ج1، ص341، ح25) و علی بن ابراهیم(ر.ك. به كافی، ج6، ص361، ح3و1) اشاره كرد.(ر.ك. به "توضیح المقال فی علم الرجال"، ص113)
مرحوم محدث نوری نیز علاوه بر چند نفر فوق به اسماء دیگری نیز اشاره می كند.(ر.ك. به خاتمه مستدرك الوسائل، ج3، ص531ـ530)
مرحوم كنی در ادامه با تصریح به این مطلب كه آگاهی از این عده، در غیر از سه دسته اول ندارد، این احتمال را مطرح می كند كه شاید عده در این افراد، عده یكی از سه دسته سابقه است، و یا شاید تركیبی از سه دسته سابق و غیر آنها باشد. البته احتمال این كه اینها اشخاص دیگری باشند، را نفی نكرده است.(توضیح المقال، ص113)
در اواسط سند نیز گاه به این اصطلاح برمی خوریم(ر.ك. به كافی، ج1، ص49، ح7)، و نیز در آخر سند(ر.ك.به كافی، ج2، ص670، ح4؛ و نیز ج3، ص147، ح2)؛ ولی با این وجود، نگارنده پس از تفحص فراوان، تصریحی درباره این عده به دست نیاورده است.
با آرزوی توفیق.
مشاوره مذهبی ـ قم.