پرسش

با سلام
من در حال خواندن كتابی بودم كه نوشته بود در باره بدعت ها و.. می خواستم ببینم اصلا بدعت چیست وچند نمونه از بدعت های دینی در عصر حاضر را بگویید تا بنده خدای نكرده گرفتار آنها نشوم
و من الله التوفیق

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
"بدعت" در مقابل "سنّت" استعمال می شود. به طور كلی می توان گفت هر چیزی كه دلیلی خاص یا عام، در كتاب(قرآن) و سنّت نداشته باشد، و كسی آن را به خدا و رسول نسبت دهد، بدعت می باشد. به عبارت دیگر، بدعت همانا مخالفت با سنت خدا و رسول است؛ در جایی كه سنتی هست خلاف آن را رواج دهند، و جایی كه سنتی نیست آن را بوجود آورند.
به عبارت سوم، "بدعت" یعنی پایه گذاری و نسبت دادن امری به مذهب در حالی كه در كتاب و سنت وجود نداشته باشد، بلكه بر اساس برداشت ها و استحسان های شخصی باشد.
حضرت علی(ع) فرموده اند: "أمّا أهل البدعة: فالمخالفون لأمر الله و لكتابه و رسوله العاملون برأیهم و أهوائهم و إن كثروا" یعنی اهل بدعت كسانی هستند كه با امر خدا و كتاب خدا و امر رسول خدا(ص) مخالفت كرده، به رأی و هوای خویش عمل می كنند ولو این كه عده اینان زیاد هم باشد."(میزان الحكمة، ج1، ص381)
توضیح بیشتر این كه در كتاب خدا و سنّت معصومان احكام همه افعال بندگان معین شده و حلال اعلان شده اش تا قیامت حلال، و حرامش هم تا قیامت حرام است.
این بیانات گاهی به شكل خاص است، مثل تحریم خوردن گوشت خوك یا انجام یك ماه روزه در ماه مبارك رمضان و...؛ و گاهی عام است، مثل این كه فرمود: "أحلّ لكم الطیّبات" یعنی چیزهای پاك بر شما حلال است. این حكم عمومی است، و همه چیز را، غیر از آن چه كه با دلیل خارج شده، دربرمی گیرد. پس اگر امروز غذایی یا فرآورده ای از شیر و گوشت و... در زندگی بشر راه یافت كه در زمان نزول قرآن و حضور معصومین(ع) اصلاً سابقه نداشته، با همین اصل می توان بر حلیت آن حكم كرد، مگر این كه نجس باشد یا از گوشت خوك باشد و یا ذبح شرعی نشده باشد و....
این روش كه فروعات و مصادیق را بر عمومات تطبیق می دهند، استنباط و اجتهاد می گویند. از خود امامان معصوم(ع) رسیده است كه: "علینا إلقاء الأصول و علیكم التفریع" یعنی بر ما بیان اصول احكام است و بر شما(مجتهدان) تطبیق فروع بر اصول است.
با این بیان، هر آن چه كه نتوان به روش اجتهاد منضبط و روشمند به سنّت و شارع مقدس استناد داد، حكم بدعت را دارد و ارتكاب آن جایز نیست.
در مسئله بدعت، افراط و تفریط هایی در تاریخ شده است. مثلا، برخی از اهل ظاهر یا متصوفه را می بینیم كه یا جانب افراط را گرفته اند یا جانب تفریط را.
برای نمونه، اهل ظاهری را دیدند كه خربزه نمی خورد. وقتی سؤال كردند: چرا خربزه نمی خوری؟ گفت: هر چه در سنّت رسول الله تتبّع كردم نیافتم كه رسول الله خربزه خورده باشد!(نقل به مضمون از كتاب اسلام و مقتضیات زمان، شهید مطهری)
پر واضح است از طریق عموم "احلّ لكم الطیبات"، خوردن خربزه حلال است و بدعت نیست، ولو رسول الله(ص) هم نخورده باشد.
در مقابل برخی دیگر، مناسك دینی مثل نماز را رها كرده و به استماع موسیقی و سماع كردن می پردازند، با این بیان كه با این كار به خدا تقرب می جوییم و...، كه باز معلوم است هیچ استنادی به سنّت ندارد و مسلماً بدعت می باشد.
دوست گرامی!
برشمردن نمونه هایی از بدعت، تنها راهنمای ما در موارد جزئی است. گام برداری بر طبق آموزه های مذهبی، كه عالمان و فقیهان جامع الشرایط بیانگر آن هستند، ضامن و نگهدار ما از خطر ابتلا به بدعت ها می باشد.
به آسانی نمی توان هر چیز جدیدی را بدعت نامید یا هر چیز از قبل مانده را سنّت خواند؛ شما برای آن كه مبتلا به بدعت نشوید، هیچگاه از مسیر روحانیت اصیل و خط مراجع معظم تقلید خارج نشوید. فقیه عادل ممكن است اشتباه كند، ولی هرگز بدعت نمی گذارد. در خط فقاهت همیشه هاله ای از ضمانت از انحراف و خطای اساسی وجود دارد. در این مسیر اگر قرار گرفتیم اختلاف آراء هم محترم است.
اهمیت اجتناب از بدعت تا آنجا است كه از امیرالمؤمنین(ع) روایت شده كه فرمودند: "ما هدم الدین مثل البدع" یعنی هیچ چیز مثل بدعت ها دین را نابود نمی كند.(بحارالانوار، ج78، ص92)
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.