پرسش

با سلام
اگر پشت سر كسی حرف بزنیم یعنی اگر غیبت كنیم(فقط برای خندان جمع او را مسخره كنیم و واقعا قصد غیبت نداشته باشیم)
چگونه می توانیم از این گناه پاك شویم؟
2-اگر مثلا از دست معلم برای اینكه حق ما را ضایع كرده و یا حرف اشتباهی میزند و ما به او می گوییم باز هم قبول نمیكند عصبانی شویم و پشت سر او فحش و ناسزا بگوییم چه گناهی مرتكب شده ایم و راه خلاصی از آن چیست؟
3-اگر باید از كسانی كه پشت سر آنها حرف زدیم حلالیت بطلبیم ولی از كاری كه كرده ایم خجالت می كشیم و یا به دلایلی نمی توانیم به آنها بگوییم كه ما پشت سر شما حرف زده ایم حال تكلیف برای رهایی از گناه چیست؟
4-اگر در دل به كسی ناسزا بگوییم یا او را مسخره كنیم مرتكب گناه شده ایم؟چرا؟
5-اگر كسی از ما سوالی بپرسد و ما در دل خودمان دروغ بگوییم ولی سریع پشیمان بشویم و جواب راست بدهیم مرتكب گناهی شده ایم؟
با تشكر
خداحافظ

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
گناهانی همچون غیبت، استهزاء، فحش و ناسزا و...، از دو جهت باید مورد بررسی قرار گیرند: یكی حق الناس و دیگری حق الله.
یعنی یك جنبه آن مربوط به مردم است، و آن حقی است كه به واسطه این گناه بر ذمه غیبت كننده دارند، و او باید عهده و ذمه خود را نسبت به این حق، برئ نموده و حق الناس را ادا نماید.
جنبه دیگر آن حق الله است كه همان نافرمانی و سرپیچی از دستورات الهی است.
حق الناس اگر به صورت مادی است كه باید به صاحبش پرداخت شود؛ و اگر معنوی و غیرمادی است باید از او حلالیت طلبیده شده، و رضایت خاطر او جلب شود.
از این رو اگر راهی برای حلالیت طلبیدن و جلب رضایت آن كسی كه حقی از او ضایع شده وجود دارد باید به آن عمل شود.
البته لازم به ذكر است كه اگر خود این حلالیت طلبیدن و جلب رضایت او موجب بروز ناراحتی ها و اختلافات بیشتری می شود و چه بسا مفسده بیشتری دارد، و یا اصلاً ممكن نیست چون دسترسی به او نداریم یا دسترسی به او خیلی مشكل است، و یا موجب عسر و حرج شدشد است، نیازی به این كار نیست؛ و تنها بایستی برای او از درگاه الهی طلب مغفرت و آمرزش نمود.
اما جنبه حق الله می ماند كه تنها راه جبران آن نافرمانی و عصیان نسبت به خداوند متعال، توبه و بازگشت به سوی خداوند است؛ آن هم توبه ای كامل و جامع الشرائط، یعنی توبه واقعی به همراه تصمیم قطعی و جدی داشتن بر ترك گناه و عدم تكرار آن.
اما نسبت به آنچه كه در دل صورت می گیرد باید گفت این عمل گناه نیست، و تا بروز خارجی نیافته در حساب انسان ثبت نمی شود. البته باید دانست اگر چه از نظر فقهی گناهی صورت نگرفته، و وظیفه و تكلیفی به دنبال ندارد، ولی از نظر اخلاقی مرتكب خلاف شده است؛ و انسان بایستی دل و قلب خود را از رذائل اخلاقی خالی كرده، و به جای آن صفات و فضائل اخلاقی را جایگزین كند.
به عبارت دیگر، اگر چه چنین مواردی از نظر فقهی گناه محسوب نمی شوند ولی باعث از دست دادن درجات كمال، و تنزل معنوی و اخلاقی می شوند؛ و در مقابل اصلاح آن انسان را به كمالات می رساند.
برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به كتاب "معراج السعادة"، علامه نراقی مراجعه نمایید.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.