پرسش

چگونه می توان به معاقبه نفس پرداخت؟ آیا تحت فشار گذاشتن آن بعد از ارتكاب به عملی زشت و ریاضت خوب است یا نه؟(مثل سختی دادن و گشنگی كشیدن و ... ) نظر اسلام در مورد ریاضت و معاقبه چیست و چه راههایی را پیشنهاد می كند؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
عالمان اخلاق برای تدبیر و ترقی نفس مراحلی را ذكر می كنند؛ از جمله "مشارطه"، "مراقبه"، "محاسبه"، "مؤاخذه" یا "معاقبه" و...
علمای اخلاق توصیه می كنند كه وقتی انسان در حساب رسی از نفس خویش كوتاهی ملاحظه كرد، خود را ملامت و توبیخ نماید. اگر مورد از حقوق الناس باشد به تدارك اقدام كند، و اگر از حقوق الله باشد و قابل تدارك باشد نیز چنین كند.
برای رام كردن نفس می توان با او عهد كرد كه اگر تخلف كرد جریمه ای بپردازد؛ و البته واضح است آن عقوبت نباید غیرشرعی باشد.
برای نمونه می تواند با خود قرار بگذارد كه اگر بار دیگر پرخوری كرد، روز بعدش را روزه بگیرد. یا اگر پرحرفی را ادامه داد، فردایش چند جزء قرآن بخواند و هكذا.
این تنبیهات می تواند به كمك او آید و نفس را، به تدریج، رام كند؛ اما نباید به سایر امور واجب و لازم دیگر صدمه ای بزند؛ مثلا موجب انزوا نباشد یا ضعف بدن به علت چنین روزه هایی از كسب و تحصیل كم نكند و...
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی قم.