پرسش

آیا زلزله تقدیر الهی است؟یا یك حادثه طبیعی در عالم علت ومعلولات است؟
علت آن چیست وچقدر به قضاوقدر مربوط می شود؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
برای پاسخ اول باید مراد از قضا و قدر و... را مشخص كنیم.
1. آیت الله جوادی آملی قضا و قدر را این چنین معنا كرده اند: جریان قضا و قدر این است كه خداوند عالم را با یك سلسله قوانین كلی و جزئی آفرید. آن قوانین كلی به عنوان قضا، و آن موارد جزئی به عنوان قدر است؛ مثلاً "كل نفس ذائقة الموت" ـ یعنی هر نفسی طعم مرگ را می چشد(آل عمران/185) ـ یك قضای الهی است.
اما این قانون كلی نسبت به اشخاص مختلف، متفاوت پیاده می شود؛ یعنی برای هر كس اندازه ای خاص در نظر گرفته می شود، كه آن قدر است.
قدر تغییرپذیر است، ولی قضا تغییرپذیر نیست؛ یعنی این كه "همه می میرند" تغییرناپذیر است، ولی این كه چگونه بمیرند تغییرپذیر است.(ر.ك. به توصیه ها، پرسش ها و پاسخ ها از محضر آیت الله جوادی آملی، ص63)
2. آیت الله جوادی در تعریف نظام علیت حاكم بر جهان می فرمایند: ما یك نظام علّی داریم و یك نظام عادی. خداوند جهان را براساس نظم علّی یا علت و معلول آفریده است؛ یعنی هر معلولی با علتی خاص در ارتباط است و از علت خاص معلولی مخصوص پدید می آید. اگر كاری از راه علل شناخته شده صورت گیرد مطابق با نظم علی و عادی است؛ و اگر از راه علل ناشناخته صورت پذیرد مطابق با نظام علّی است؛ ولی عادی نیست؛ لذا معجزه خرق(تخلف) عادت است نه خرق علیّت.(ر.ك. به همان، ص70)
بر اساس این تعریف از قضا و قدر و علیت می گوییم: اداره و تدبیر جهان از طریق یك نظام علیتی است كه خداوند بر عالم حاكم كرده است، و تقدیرات الهی برای حیات و ممات انسان ها با همان نظام پیگیری می شود.
نظام علیت یك قضای تخلف ناپذیر الهی است. "إنّ الله یأبی أن یجری الأمور إلا بأسبابها" یعنی خدا ابا دارد كه كاری را جز با اسبابش انجام دهد.
و خداوند تقدیر خود در قالب همین نظام اعمال می كند.
خداوند در بستر قضای خود، تقدیرات خود را اعمال می كند؛ و هرگز چنین نیست كه نظام علیت دست خدا را در اعمال تقدیر خود بسته باشد.
به همین خاطر هم هست كه همه حوادث طبیعی قابلیت این را دارد كه هم تفسیر علمی، و هم تفسیری بر اساس قضا و قدر الهی بشود.
عجیب است! و در مواقعی قابل تصویر برای ما انسانها نیست، ولی واقع امر این است كه خدا فعال ما یشاء است و در مقام صفت و فعل هم به مانند ذات "لیس كمثله شیئ" است و نظیر ندارد.
خداوند در عین این كه با زلزله جمع كثیری را به رحمت خود می برد، در كنار آن هم به همه اثبات می كند كه می تواند جان كسی را كه خواسته حفظ نماید. گوشه هایی از این قدرت نمایی را در همین زلزله اخیر بم دیدیم.
جواب سؤال شما در یك كلام این است كه زلزله تقدیر الهی است و در عین حال یك حادثه طبیعی است.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.