پرسش

ایه الرجال قوامون علی النسا به جه معناست؟

پاسخ

آیه 34 سوره مباركه نساء مسئله سرپرستی در نظام خانواده را از دیدگاه اسلام بیان می كند و می فرماید: "الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلى النِّساءِ بِمَا فَضلَ اللَّهُ بَعْضهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ بِمَا أَنفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ ...." یعنی مردان، سرپرست و خدمتگزار زنانند، بخاطر برتریهایى كه (از نظر نظام اجتماع) خداوند براى بعضى نسبت به بعضى دیگر قرار داده است و در مقابل انفاقى كه از امـوالشـان (در مـورد زنـان) مـى كـنـند.
برای توضیح این جمله باید توجه داشت كه خـانـواده یـك واحـد كـوچـك اجـتماعى است و همانند یك اجتماع بزرگ باید رهبر و سرپرست واحدى داشته باشد، زیرا رهبرى و سرپرستى دسته جمعى در هیچ اجتماعی موفق نیست.
به موجب روایات، اشتراك در سرپرستی و هدایت هر كاری موجب فساد است. همیشه می بایست تصمیم گیری نهایی با یك نفر باشد، اگر چه شرط عقل و تكلیف شرع است كه سرپرست هر اجتماعی با اعضای آن مشورت نماید. قرآن می فرماید: "و شاورهم فی الأمر فإذا عزمت فتوكل علی الله" یعنی ای رسول ما در كارها مشورت كن و سپس خود تصمیم بگیر. و هر گاه تصمیم گرفتی توكل بر خدا كن. تصمیم با رسول است، ولی در عین حال موظف به مشورت!
نظام كوچك خانواده هم از این نیاز ضروری برای سرپرستی خالی نیست. كما این كه سرپرستی مشترك زن و مرد نیز ـ بدون این هیچكدام را به عنوان سرپرست و تصمیم گیر نهایی بپذیریم صحیح نیست. در نتیجه در زندگی زناشویی، مرد یا زن، یكى باید "رئیس" و سرپرست خانواده و دیـگـرى "مـعـاون" و تـحـت نـظـارت او بـاشد. قرآن در این آیه مقرر می دارد كه مقام سرپرستى باید به مرد داده شود. "مردان سرپرست و نگهبان زنان هستند." (الرجال قوامون على النساء).
البته مقصود از این تعبیر استبداد و اجحاف و تعدى نیست، بلكه منظور رهبرى واحد و منظم در سایه درایت و با مراعات مسؤولیتها و مشورتهاى لازم است.
ایـن مـسـأله در دنـیـاى امـروز بیش از هر زمان روشن است كه اگر هیأتى (حتى یك هیئت دو نـفرى) مأمور انجام كارى شود، حتما باید یكى از آن دو "رئیس" و مسئول هیأت، و دیگرى "معاون" او باشد، وگرنه هرج و مرج در كار آنها پیدا مى شود. سرپرستى مرد در خانواده نیز از همین قبیل است.
و ایـن مـوقـعـیـت بـه خاطر وجود خصوصیاتى در مرد است كه موجب ترجیح او بر زن در پذیرفتن این مسئولیت است؛ مانند تفوق قدرت تعقل او بر نیروى عاطفه و احساساتش (به عكس زن كه از نیروى سرشار عواطف بیشترى بهره مند است) و دیـگرى داشتن بنیه و نیروى جسمى بیشتر. مرد با مزیت اول می تواند بهتر بیندیشد و نقشه طرح كند و با مزیت دوم می تواند از حریم خانواده خود دفاع نماید.
بـه عـلاوه تـعـهـد او در بـرابر زن و فرزندان در پرداختن هزینه هاى زندگى، و پـرداخـت مـهـر و تـأمـیـن زنـدگى آبرومندانه همسر و فرزند، این حق را به او مى دهد كه وظیفه سرپرستى به عهده او باشد.
البـتـه مـمـكـن است زنانى در جهات فوق بر شوهران خود امتیاز داشته باشند، ولى باید توجه داشت كه قوانین به تك تك افراد و نفرات نظر ندارد، بلكه نوع مردم و غالب آنان را در نظر مى گیرد، و شكى نیست كه از نظر كلى، مردان نسبت به زنان براى این كار آمادگى بـیـشترى دارند. البته باید توجه داشت كه زنان نیز وظایفى مى توانند به عهده بگیرند كه اهمیت آن مورد تردید نیست، و به طور قطع مرد از عهده آن به مانند زن برنمی آید.
جـمـله بـعـد اشـاره بـه هـمـیـن حـقـیـقـت اسـت زیـرا در قـسـمـت اول مى فرماید: این سرپرستى به خاطر تفاوتهایى است كه خداوند از نظر آفرینش، روى مـصـلحـت نـوع بـشـر در مـیـان آنـهـا قـرار داده است. (بـمـا فضل الله بعضهم على بعض)
در قسمت دیگر مى فرماید: و نیز این سرپرستى به خاطر تعهداتى است كه
مـردان در مـورد انفاق كردن و پرداختهاى مالى در برابر زنان و خانواده به عهده دارند. (و بما انفقوا من اموالهم)
ولى نـاگـفـتـه پـیـدا اسـت كـه سـپـردن ایـن وظـیـفـه بـه مـردان نـه دلیل بالاتر بودن شخصیت انسانى آنها است و نه سبب امتیاز آنها در جهان دیگر، زیرا آنها صرفا بستگى به تقوى و پرهیزگارى دارد. "إن أكرمكم عند الله أتقاكم"
همانطور كه بسا شخصیت انسانى یك معاون از یك رئیس در جنبه هاى مختلفى بیشتر باشد، اما در عین حال، رئیس براى سرپرستى كارى كه به او محول شده از معاون خود شایسته تر است.
موفق و موید باشید.