پرسش

روایات و احادیثی در مورد چگونگی برگزاری مراسم عزاداری توسط ائمه معصوم برای امام حسین ارائه كنید .

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
نوحه سرایی برای حضرت سیدالشهداء(ع) قبل از شهادت ایشان نیز در تاریخ نقل شده است؛ از جمله اشعاری در این باره از حضرت فاطمه(س) در كتب روایی منقول است.(ر.ك. به بحارالانوار، ج45، ص223)
حتی در احادیث مرثیه هایی از زبان پیامبرانی همچون حضرت ابراهیم(ع) و حضرت زكریا(ع) نیز نقل شده است.(ر.ك. به عیون اخبارالرضا(ع)، ج1، ص209 و نیز الاحتجاج، ص239)
بعد از شهادت آن حضرت نیز نوحه ها و مرثیه های فراوانی از اهل بیت(ع) و دوستان آن خاندان نقل شده است. عزاداری و نوحه سرایی حضرت ام كلثوم و حضرت زینب ـ علیهما السلام ـ در مسیر حركت به سوی شام و نیز مرثیه حضرت ام البنین(س) از این نمونه است.(ر.ك. به معالی السبطین، ج2، ص98ـ97 و بحارالانوار، ج45، ص287ـ285 و سفینة البحار، ماده رثی)
بعد از بازگشت از شام نیز خاندان اهل بیت(ع) و بازماندگان نهضت(ع) در كنار قبر رسول خدا(ص) به نوحه سرایی و مرثیه خوانی پرداختند.(ر.ك. به معالی السبطین، ج2، ص209)
در روزگاران بعد نیز ائمه اطهار(ع) به حسب آزادی های نسبی جامعه آن روزگار این مراسم را به پا می داشتند. از عبدالله بن غالب نقل شده است كه گفت: به محضر امام صادق(ع) وارد شدم و مرثیه ای را كه در عزای حضرت سیدالشهداء(ع) سروده بودم، در محضر آن حضرت خواندم. هنگامی كه مرثیه را به پایان رساندم، صدای شیون و ناله زنان حضرت را از پشت پرده می شنیدم.(كامل الزیارات، ص105)
و نیز از "ابوهارون مكفوف" نقل است كه گفت: امام صادق(ع) به من فرمودند: آن چه درباره حضرت سیدالشهداء(ع) سروده ای بخوان، من نیز شروع به خواندن كردم. ابوهارون می گوید آن حضرت شروع به گریه كردند، و فرمودند: ادامه بده. من نیز قصیده دیگری را خواندم كه هم حضرت گریه می كردند، و هم صدای گریه و شیون زنان را از پشت پرده می شنیدم.(ثواب الأعمال، ص47)
نقل است "كمیت" اشعاری در رثای امام حسین(ع) سرود، و آن ها را برای امام صادق(ع) خواند.(بحارالانوار، ج36، ص390)
می توان زیارت ناحیه مقدسه را نیز نمونه ای از عزاداری و مرثیه بر امام حسین(ع)، از سوی امام زمان(عج) دانست.
البته توجه داشته باشید كه برپایی این مراسم در زمان ائمه اطهار(ع) تنها در مدتی كوتاه امكان پذیر بوده است؛ و آن در زمان سستی حكومت بنی امیه، و در اواخر دوران حكومت آن ها، و بی سامانی حكومت بنی عباس در ابتدای به روی كارآمدن آنان بود، والا جوّ حاكم سیاسی آن روزگاران هیچ گاه اجازه برپایی عزاداری به صورت رسمی را به اهل بیت(ع) نمی داد. دشمنی با خاندان اهل بیت در آن دوران به حدی بود كه حتی در روزگاری به فرمان متوكل عباسی مزار حضرت سیدالشهداء را شخم زدند، و آب بر آن بستند تا نشانی از قبر باقی نماند، و حتی برای زائرین آن حضرت مجازات های سنگینی در نظر گرفتند.(ر.ك. به بحارالانوار، ج45، ص408ـ390)
با این وجود، هیچ گاه این عزاداری ها از یاد نرفت، و هنوز نیز به خواست خدا پابرجاست.
در روایت آمده است كه هنگامی كه پیامبر اكرم(ص) داشت آن چه را كه برای امام حسین(ع) اتفاق خواهدافتاد، برای حضرت فاطمه(س) نقل می كردند، ایشان به گریه افتادند، و از پدرشان پرسیدند: این حوادث در چه زمانی روی می دهد؟ پیامبر فرمودند: در زمانی كه نه من زنده ام و نه تو و نه علی(ع). گریه حضرت فاطمه(س) شدت گرفت و از پدرشان پرسیدند: پس چه كسی برای او گریه می كند و عزا اقامه می كند، پیامبر(ص) فرمودند: ای فاطمه! همانا زنان امت من بر زنان اهل بیت من، و مردانشان بر مردان خاندانم گریه می كنند، و در هر سال و هر دوره ای این عزاداری ها را تجدید و تازه می كنند؛ پس هنگامی كه قیامت برپا شود تو از زنان آنان شفاعت می كنی و من از مردانشان؛ و هر كه بر مصیبت حسین گریه كرده باشد دستش را می گیرم و او را به بهشت می برم. دخترم هر چشمی در قیامت گریان است، جز چشمی كه بر مصیبت حسین(ع) گریه كرده است، كه در آن روز به سبب بشارت نعمت های بهشتی خندان خواهد بود.(بحارالانوار، ج44، ص293)
با آرزوی توفیق.
مشاوره مذهبی ـ قم.