پرسش

فلسفه غسل چیست؟

پاسخ

با سلام و تحیت.
دوست گرامی!
فلسفه احكام عبادی شرع، معمولا، به طور قطع بر ما معلوم نیست، مگر از سوی خود شرع بیان شده باشد. به همین جهت نمی توان سخنی نهایی در این ارتباط گفت؛ ولی در بسیاری از موارد با كمك علم می توان احتمالات قابل توجهی را ارائه كرد كه ممكن است حكمت حكم بوده باشد. با این مقدمه، از علوم زیستی كمك می گیریم، و در باره حكمت غسل سخن می گوییم.
در آیه 6 سوره مائده در مورد غسل جنابت آمده است: «إِن كُنتُمْ جُنُباً فَاطهَّرُوا» یعنی اگر جنب باشید غسل كنید.
مراد از جمله «فاطّهروا» شستن تمام بدن مى باشد، زیرا اگر شستن عضو خاصى لازم بود مى بایست نام آن برده شود. هنگامى كه مى گویند: "خود را شست و شو دهید"، مفهوم عرفی آن شستشوى تمام بدن است.
اما اینكه چرا اسلام دستور مى دهد كه به هنگام جنب شدن تمام بدن را بشویند در حالى كه فقط عضو معینى آلوده مى شود، و آیا میان بول كردن و خارج شدن منى تفاوتى هست كه در یكى فقط محل را باید شست و در دیگرى تمام بدن را؟ این سؤ ال یك پاسخ اجمالى دارد، و یك پاسخ مشروح.
پاسخ اجمالى آن این است كه خارج شدن منى از انسان، یك عمل موضعى نیست ـ مانند خروج بول و سایر زوائد ـ و دلیل آن اینكه اثر آن در تمام بدن آشكار مى گردد، و تمام سلولهاى بدن انسان، به دنبال خروج آن در یك حالت سستى مخصوص فرو می روند؛ و این خود نشانه تاثیر آن روى تمام اجزاء بدن است.
توضیح این كه طبق تحقیقات دانشمندان در بدن انسان دو سلسله اعصاب نباتی وجود دارد كه تمام فعالیتهاى بدن را كنترل مى كنند: اعصاب سمپاتیك و اعصاب پاراسمپاتیك. این دو رشته اعصاب در سراسر بدن انسان و در اطراف تمام دستگاهها و جهازات داخلى و خارجى گسترده اند، وظیفه اعصاب سمپاتیك تشدید و به فعالیت واداشتن دستگاههاى مختلف بدن است، و وظیفه اعصاب پاراسمپاتیك كند كردن فعالیت آنهاست. در واقع، از هماهنگی فعالیت این دو دسته اعصاب، دستگاههاى بدن بطور متعادل كار مى كند. گاهى جریان هائى در بدن رخ میدهد كه این تعادل را به هم میزند؛ از جمله این جریانها مسئله "ارگاسم" ـ یا حالت ارضا یا اوج لذت جنسى ـ است كه معمولا مقارن با خروج منى صورت مى گیرد. در این موقع سلسله اعصاب پاراسمپاتیك ـ یا اعصاب ترمز كننده ـ بر اعصاب سمپاتیك ـ یا اعصاب محرك ـ پیشى مى گیرد، و تعادل به شكل منفى به هم مى خورد.
این موضوع نیز ثابت شده است كه از جمله امورى كه مى تواند اعصاب سمپاتیك را به كاروادارد و تعادل از دست رفته را تامین كند، تماس آب با بدن است، و از آن جا كه تاثیر ارگاسم روى تمام اعضاى بدن بطور محسوس دیده مى شود، و تعادل این دو دسته اعصاب در سراسر بدن به هم مى خورد دستور داده شده است كه پس از آمیزش جنسى، یا خروج منى، تمام بدن با آب شسته شود، تا در پرتو اثر حیات بخش آن تعادل كامل در میان این دو دسته اعصاب در سراسر بدن برقرار گردد.
البته فایده غسل منحصر به این نیست، بلكه غسل كردن علاوه بر این یك نوع عبادت و پرستش نیز مى باشد، كه اثرات اخلاقى آن قابل انكار نیست؛ و به همین دلیل اگر بدن را بدون نیت و قصد قربت و اطاعت فرمان خدا بشویند، غسل صحیح نیست.
در حقیقت به هنگام خروج منى یا آمیزش جنسى، هم روح متاثر مى شود و هم جسم؛ روح به سوى شهوات مادى كشیده مى شود، و جسم به سوى سستى و ركود.
غسل جنابت كه هم شستشوى جسم است و هم به علت اینكه به قصد قربت انجام مى یابد شستشوى جان، اثر دوگانه اى در آن واحد روى جسم و روح مى گذارد، تا روح را به سوى خدا و معنویت سوق مى دهد، و جسم را بسوى پاكى و نشاط و فعالیت.
از همه اینها گذشته، وجوب غسل جنابت یك الزام اسلامى براى پاك نگه داشتن بدن و رعایت بهداشت، در طول زندگى است؛ زیرا بسیارند كسانى كه از نظافت خود غافل مى شوند، ولى این حكم اسلامى آنها را وادار مى كند كه در فواصل مختلفى خود را شستشو دهند و بدن را پاك نگاهدارند. این موضوع اختصاصى به مردم اعصار گذشته ندارد، و در عصر و زمان ما نیز بسیارند كسانى كه به علل مختلفى از نظافت و بهداشت تن غافلند. البته مخفی نباشد كه حكم وجوب غسل، یك قانون كلى و عمومى است، و حتى كسى را كه تازه بدن خود را شسته، شامل مى شود.
مجموع جهات سه گانه فوق روشن مى سازد كه چرا باید به هنگام خروج منى ـ در خواب یا بیدارى ـ و همچنین آمیزش جنسى ـ اگر چه منى خارج نشود ـ غسل كرد، و تمام بدن را به قصد قربت شست.
در پایان آیه، براى اینكه روشن شود هیچگونه سختگیرى در دستورات گذشته در كار نبوده، بلكه همه آنها بخاطر مصالح قابل توجهى تشریع شده است، مى فرماید: "خداوند نمى خواهد شما را به زحمت بیفكند، بلكه مى خواهد شما را پاكیزه سازد و نعمت خود را بر شما تمام كند تا سپاس نعمتهاى او را بگوئید. «ما یرید الله لیجعل علیكم من حرج و لكن یرید لیطهركم و لیتم نعمته علیكم لعلكم تشكرون»
در حقیقت جمله هاى فوق، بار دیگر این واقعیت را تاكید مى كند كه تمام دستورهاى الهى و برنامه هاى اسلامى بخاطر مردم و براى حفظ منافع آنها قرار داده شده است.
برای مطالعه بیشتر به این آدرس مراجعه كنید.http://www.makaremshirazi.org/books/persian/tafsir/
موفق و پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.