پرسش

با عرض سلام و خسته نباشید .
با همه بحثهایی كه در مورد موسیقی صورت گرفته ولی هنوز حكم شفاف و واضحی در مورد
پرداختن به یادگیری موسیقی سنتی و ساز مثلا" " تار -سنتور و..." وجود ندارد .موسیقی كه توام با نواهای كاملا" سنتی همراه با شعر شاعران عارفی نظیر حافظ. مولانا . خیام و....
بوده كه اكثرا" در ارتباط با رب العلمین وارتباط انسان با خالق است چه حكمی دارد .
آیا افرادی نظیر استاد شجریان یا استاد سید خلیل عالی ... در حد ظرفیت و درجه انسانی خویش .در واقع همان كاری را نمی كنند كه حضرت داود با صدای خویش خداوند را تسبیح می كرده است و در اصل با موسیقی با خدا ارتباط بر قرار میكرده
لطفا" مرا راهنمایی كنید كه نیازمند مشورت هستم .
با تشكر از توجه و پاسخ شما .

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
حكم فقهی موسیقی و غنا روشن است، و آن این كه اگر یكی از دو شرط ذیل را داشته باشد، حرام خواهد بود:
الف) موسیقی یا آواز، اختصاصا، مناسب مجالس اهل فسق باشد؛ یعنی موسیقی یا نحوه خواندن آواز، در نوع انسانها حالت طرب و لهو ایجاد نماید، ولو شعر آن خوب باشد.
ب) شعر و محتوای آن مبتذل باشد.
با این حساب همه موسیقی ها و نغمه ها حرام نیست.
بله، شیخ الرئیس ابوعلی سینا در نمط نهم از كتاب اشارات هم از احتیاج عارف به نغمه رخم ـ یعنی آهنگ ملایم ـ می گوید.
استاد جوادی آملی می فرماید: "وقتی ما در درس مرحوم الهی قمشه ای به این قسمت از نمط نهم اشارات رسیدیم (سه نفر در آن درس بودیم) در اثنای درس به ذهنمان رسید كه وقتی درس تمام شد از استاد اجازه بگیریم كه جناب آقای ربانی خراسانی كه از علمای بزرگ تهران است ـ (یكی از آن سه نفر) ـ هر شب بعد از درس یكی از غزلهای استاد را برای ما بخواند و ایشان هم اجازه دادند."(ر.ك. به توصیه ها، پرسش ها و پاسخ ها در محضر آیت الله جوادی آملی، ناشر: دفتر نشر معارف، ص43)
كلام بوعلی سینا در "مقامات عارفین" كتاب اشارات با حكم فقهی موسیقی مغایر نیست؛ چون فقه هم موسیقی را مطلقاً حرام نكرده است و در واقع سخن بوعلی در دائره مباحات فقهی قرار دارد كه عارف از نغمه رخم، نه حال غناء و غفلت، بلكه حال شوق الهی و پرهیز پیدا می نماید.
اما نكته اساسی دیگر این كه با كاوشهای عمیق فلسفی و روانی ثابت شده است كه صدای ساز و موسیقی چیزی از بیرون به انسان نمی افزاید بلكه رسوبات جان خود انسان را به غلیان می آورد و همان ها را جان می دهد.
از این رو، اگر انسان خودساخته و مهذّب نباشد و شهوات و امیال حیوانی در او مستور باشد، با صدای ساز همان امیال درونی به فعلیت درآمده و هیجان می گیرد، و اگر عارف باشد و با تهذیب جان، انوار الهی در درون داشته باشد با صدای ملایم ساز یاد كوی یار می كند.
از این رو موسیقی حلال هم می تواند برای بعضی اشخاص ـ به عنوان مفسدیت ـ جائز نباشد. بعضی از فقها به چنین حكمی فتوا داده اند.
(ر.ك. به راه روشن ترجمه محجةالبیضاء ملامحسن فیض كاشانی، ج5، ص309ـ306)
در باره موسیقی حتماً كتاب نفیس "موسیقی از دیدگاه روانی و فلسفی"، نوشته مرحوم علامه محمدتقی جعفری را ملاحظه بفرمایید.
در آخر توصیه می كنیم كه از تشبیه انسان عادی به پیامبران و اولیاء الهی پرهیز كنید. می دانید كه هرگز كار حضرت داوود ـ علیه السلام ـ نغمه سرایی صرف با صدای خوش نبوده است؛ او از یك بهره ملكوتی برخوردار بوده است كه كوهها و پرندگان هم همراه او به تسبیح و ذكر خدا می پرداخته اند.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.