پرسش

معنای آیه شریفه یبایعونك تحت شجره اشاره به چه موضعی است(آیه 18 از سوره فتح)؟آیا اشاره به مطلبی كه اهل سنت به آن استدلال می كنند ومی گویند در زیر درخت در زمان صلح حدیبیه پیامبر واصحاب عهدی بستند واین عهد تادر بهشت ادامه خواهد داشت واز جمله این اصحا ب عمر وابوبكر ومعاویه را هم قید می كنند لطفا با دلیل ومرجع جواب بدهید

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
خداوند متعال در سوره "فتح" می فرماید: «لقد رضی الله عن المؤمنین اذ یبایعونك تحت الشجرة...» یعنی خداوند از مؤمنانی كه در زیر آن درخت با تو بیعت كردند راضی و خشنود شد...(فتح/18)
آیه شریفه، اشاره به ماجرای صلح حدیبیّه دارد، كه در این میان سفیرانی از طرف پیامبر اكرم(ص) و قریش، ردوبدل شدند تا این كه پیامبر(ص) به مشركان مكه بفهماند كه مسلمانان برای جنگ نیامده اند، بلكه هدفشان زیارت خانه خدا و احترام كعبه است. اما قریش سفیر پیامبر(ص) را بازداشت كردند، و به دنبال آن در بین مسلمانان شایع شد كه او را كشته اند. پیامبر(ص) فرمود من از اینجا حركت نمی كنم تا با این گروه پیكار كنم.
سپس به زیر درختی كه در آنجا بود آمدند، و حضرت با مردم تجدید بیعت كردند، و از آنان خواستند كه در پیكار با مشركان كوتاهی نكنند و هرگز پشت به میدان جهاد ننمایند.
آوازه این بیعت در مكه پیچید و قریش سخت به وحشت افتادند، و همین باعث شد كه سفیر پیامبر(ص) را آزاد كردند.
همان طور كه می دانید این بیعت به عنوان "بیعت رضوان" ـ یعنی بیعت خشنودی خداوند ـ معروف شد، و نقطه عطفی در تاریخ اسلام بود. این ماجرا در منطقه ای به نام "حدیبیه" اتفاق افتاد.
در مورد این بیعت كه سرمنشأ بركات بیشتری برای امت اسلام بود جای هیچ شك و تردیدی نیست؛ اما بدون آن كه نظر به شخص یا اشخاص خاصی داشته باشیم، كلیت این نظر را مورد توجه قرار داده و به آن پاسخ می گوییم.
اولا، قید "مؤمنین" در آیه بسیاری از توهمات را از بین می برد. این قید در مقابل صفت "منافقین" است! بعضی ها اصلا داخل این تعریف نشده اند تا بمانند یا خارج شوند.
و ثانیا، اگر از جواب بالا هم صرف نظر كنیم، این كه بخواهیم ثابت كنیم كه هر كسی كه در آن بیعت شركت داشته، تا آخر عمر هر كاری هم كه انجام دهد ولو برخلاف دستور و سنت پیامبر(ص) و دستور الهی عمل نماید، باز هم مورد رضایت و خشنودی الهی است، مطلب قابل اثباتی نیست؛ بلكه با توجه به خصوصیات انسان و روح مسئله اختیار، تا دلیل محكمی بر آن نباشد، نمی توان آن را پذیرفت. این كه كسی یا كسانی برات نجات بگیرند، می بایست از پشتوانه قضاءات محتوم الهی برخوردار باشد؛ كه البته به راحتی قابل اثبات نیست.
لازم به ذكر است كه كسب رضایت الهی مربوط به یك لحظه و یك زمان از عمر انسان نیست، بلكه انسان ها در هر لحظه از عمر باید بر اساس تعالیم و دستورات الهی عمل نمایند. از طرفی رضایت الهی و رضایت پیامبر اكرم(ص) در یك راستا قرار دارد، یعنی كسی كه در مسیر جلب رضایت الهی قدم بردارد به طور حتم مورد رضایت پیامبر اكرم(ص) نیز هست، و همین طور بالعكس.
انسان متدین و مؤمن واقعی آن است كه در طول عمر خود همیشه در مسیری كه به دستور الهی معین شده و توسط پیامبر اكرم(ص) بیان شده و به واسطه ائمه اطهار(ع) تبلیغ و ترویج شده است حركت نماید تا مورد رضای الهی و خشنودی خداوند قرار گیرد.
هیچ انسان آگاه و عاقلی نمی پذیرد كه انجام یك یا چند عمل نیك در یك زمان، مجوز باشد بر این كه شخصی در مابقی عمر خود هر كاری را كه بخواهد انجام دهد، به خصوص كه آن كار سرپیچی از دستور خداوند و رسول اكرم(ص)، و حتی مبارزه و نبرد با جانشین و وصی رسول خدا(ص) باشد.
به عبارت دیگر، خوب بودن در یك برهه ای از زندگی، به این معنا نیست كه شخص بتواند در بقیه زندگی خود هر كاری را كه دلش بخواهد انجام دهد، چه رسد به این كه كاری كند كه موجب انحراف امت اسلامی شود، یعنی رفتن به راهی كه برخلاف سنت و شیوه رسول اكرم(ص) بوده، و در واقع پیمان شكنی و نقض عهدی است كه با رسول خدا(ص) بسته است.
آیا از بین این اصحاب كسانی نبودند كه پس از رحلت پیامبر اكرم(ص) غصب خلافت كردند، و به طور آشكار و پنهان با توصیه ها، سفارشات و اوامر رسول اكرم(ص) مخالفت نموده، و با عهد و پیمانی كه در "غدیر خم" با پیامبر اكرم(ص) بسته بودند، مبنی بر این كه پس از ایشان خلافت و جانشین آن حضرت، امام علی(ع) باشد، مخالفت كرده و پیمان و عهد خود را به طمع رسیدن به جاه و مقام شكستند؟!
آیا در بین این اصحاب كسانی نیستند كه در مقابل جانشین پیامبر(ص) جنگ صفین، جمل و نهروان را به راه انداختند و باعث تفرقه در صفوف مسلمانان شده و ریختن خون هزاران بی گناه شدند؟!
كدام انسان متفكر و آگاه می پذیرد كه آن بیعت موجب شود تا شركت كنندگان در آن بیعت آزاد باشند پس از آن هر كاری را انجام دهند، ولو برخلاف دستور و فرمان الهی باشد.؟!
این استدلال هم بر اساس شواهد تاریخی، و هم بر اساس عقل و منطق و وجدان آگاه انسان ها است.
برای مطالعه بیشتر در زمینه تفسیر آیه شریفه به كتب تفسیری، به خصوص "تفسیرنمونه"، ج22، ص65 به بعد مراجعه كنید.
همچنین برای آگاهی بیشتر از وقایع تاریخی آن می توانید به كتاب "فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام(ص)" و یا كتاب "فروغ ابدیت" از آیت الله جعفر سبحانی مراجعه نمایید.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.