پرسش

سلام علیكم
1-لطفا مثالهایی ازحضورزنان دراجتماع درزمان معصومین"ع"ذكركنید.
2-دریكی از كتب علامه مجلسی"ره"خواندم كه صحبت بانامحرم بیش ازپنج كلمه(آن هم درصورتی
كه متكلم مضطرباشد)جائزنیست.به طوركلی احساس میكنم آنچه درروایات دیده میشودبا نظر
كنونی علماءعلی الخصوص حضرت امام "ره"دراین
خصوص (حضورزن درجامعه)متفاوت است.من جمله سخنان حضرت زهرا"س"مبنی براینكه زن پارساكسی است كه مردان را نبیندومردان نیز اورانبینندحتی احادیثی قریب به این مضمون كه
به زنان خواندن و نوشتن نیز نیاموزید(این مطلب را
هم درحلیه المتقین خواندم ).قبول عدم صحت هر
یك از این دودیدگاه با علم به وجاهت و صداقت و
مغرض نبودن طرفین برایم مشكل است. لطفاراهنمایی بفرمایید.اگراز احادیث فوق الذكر
موردی مویدشیعه نیست لطفا دلیلی هم ذكر
كنید.
متشكرم

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
زنان در زمان پیامبر گرامی اسلام(ص) در فعالیتهای اجتماعی ـ مثل جنگها به جهت مداوای مجروحین، نمـازهـای جمعـه و جماعـات ـ شركت می كرده اند. به مسجـد می آمده و از حضرتش سؤال می كردند، و در فعالیتهای اقتصادی نیز فعال بوده اند.
این مسئله فی الجمله مورد اختلاف نیست.
نمونه های دیگری از حضور اجتماعی زنان را در زمان صدر اسلام بازگو می كنیم.
الف) بیعت، مهمترین فعل سیاسی در جامعه است، كه زنان هم در عصر پیامبر(ص) به آن اقدام می كردند، و آیه 12 سوره ممتحنه بر آن صحّه می گذارد.
ب) هجرت، یكی دیگر از فعالیت های سیاسی است كه عملاً زنان هم به آن اقدام كرده، و حتی قرآن عدم هجرت را از آنان نبخشیده، و بر آنان نیز مثل مردان واجب شمرده است. آیات 97 و 98 سوره نساء به آن می پردازد، و آیه 50 سوره احزاب از رخ دادن این عمل توسط زنان حكایت می نماید، و آیه 10 سوره ممتحنه نیز به آزمون گرفتن از زنان مهاجر می پردازد.
ج) امر به معروف و نهی از منكر، كه غیر از وقوع تاریخی آن توسط زنان مسلمان با امر قرآنی به آن انگیزش شده است. آیه 71 سوره توبه در كنار "المؤمنون"، "المؤمنات" را هم افزوده و ادامه می دهد: «بعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنكر»
نمونه عملی و اعلای این را در سیره زهرای مرضیه(س) پس از وفات پیامبراكرم(ص) می توان یافت.
د) فعالیت اقتصادی: قرآن فعالیت و تلاش اقتصادی زنان را مثل مردان تأیید كرده، و مالكیت آنان را بر آن مترتب ساخته است: «للرجال نصیب مما أكتسبوا و للنساء نصیب مما أكتسبن» یعنی برای مردان از آنچه كسب كرده اند بهره ای است، و برای زنان نیز از آنچه كسب كرده اند بهره ای است.(نساء/32)
قرآن در آیات 23 الی 26 قصص از فعالیت اقتصادی دختران شعیب مثال می زند، و یا تاریخ به ما می گوید كه در عهد پیامبراكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز زنان شاغل زیاد بوده اند؛ مثل زینب عطاره و ملیكه دختر اقرع ثقفیه و اسماء دختر مخربة كه شغل آنان فروش لوازم آرایش بود، و زینب دختر جحش كه به صنایع دستی مشغول بود، و خانمی به نام زینب كه پزشك بود، و حضرت خدیجه همسر پیامبر و قیله مادر بنی نمار كه به تجارت اشتغال داشتند و…(ر.ك. به كتاب زن، نوشته مهدی مهریزی، ص113)
هـ) مشاركت در جهاد و كمك به مجروحان، كه نمونه های زیادی از آن در تاریخ نقل شده است.(ر.ك. به همان، ص112ـ110)
اما این كه آیا بین این فعالیت اجتماعی زنان با بعضی از روایات منافات هست یا نه، باید گفت:
گاهی جملات و گزاره های دینی ـ اعم از آیات قرآنی و روایات معصومین(ع) ـ گر چه امری و نهیی دارند، ولی نه در مقام بیان یك حكم فقهی، بلكه صرفا در مقام بیان یك ارزش اخلاقی و دینی هستند. بدین معنا كه خداوند از ما التزام به آن را در همه موارد نخواسته، بلكه از ما خواسته تا به آن به عنوان یك ارزش نگاه كنیم، و حتی المقدور آن را مراعات نماییم.
آنچه حضرت زهرای بتول(س) فرموده اند، با همین منطق قابل فهم است. با این بیان جواب سؤالی كه در بالا مطرح كردیم هم معلوم می شود. اسلام می خواهد زن اداره خانه و تربیت فرزند و ایجاد محیط صمیمی خانوادگی را برای همسر و دیگر اعضای خانواده را اصل قرار دهد و حضور در بیرون خانه را به عنوان ضرورت بنگرد. اسلام این را برای سلامت زن و مرد و فرزندان و حفظ خانواده بهتر ارزیابی می كند.
در روایتی از امام صادق(ع) است كه هنگام ازدواج امیرالمؤمنین(ع) با فاطمه زهرا(س) پیامبر اكرم(ص) خطاب به آن دو فرمودند: علی! كار بیرون خانه از تو باشد، و فاطمه! كار منزل را تو انجام ده. حضرت زهرا می فرماید: تنها خدا می داند كه من از این تقسیم كار چقدر خوشحال شدم كه رسول اكرم مرا از مراوده با مردان معاف داشت.(وسائل الشیعة/ كتاب النكاح/ ابواب احكام الاولاد/ باب 89/ ح1)
علی ای حال، حضور زن در اجتماع ، ولو به خاطر ضرورتها ـ اجتناب ناپذیر است، به خصوص در دنیای امروز كه كمتر كسی از این قاعده مستثنی است؛ ولی او نمی بایست گمان كند كه اصل زندگی او این است، و یا از نظر اخلاقی از این راضی باشد.
این بیان مشكل این گونه تنافی ها را حل می كند.
در اسلام منع فقهی برای حضور زنان در اجتماع و فعالیتهای اجتماعی نیست، ولی از سوی دیگر فرهنگ و ارزشهای اسلامی ـ كه در مورد بحث ما تركیبی است از اهتمام به نظام خانواده و قوامیت مرد در خانه، حیا و عفت در جامعه اسلامی، به خصوص در مورد زنان و شأن خاص زنان در تربیت فرزندان ـ اقتضائاتی دارد كه حضور زن در خانه و عمل به وظائف فوق را پر رنگ، و فعالیتهای اجتماعی او را در رتبه بعد از آن قرار می دهد.
طبیعی است كه زنان اگر بخواهند به وظائف خاص فوق ملتزم باشند و به آن عمل كنند، فرصت كمتری برای فعالیتهای اجتماعی خواهند داشت. البته تأثیری كه عمل به وظائف فوق الذكر ـ به خصوص تربیت فرزندان ـ از بعد عاطفی و تربیتی ـ در اصلاح اجتماع دارد، به طور قطع، از فعالیت مستقیم اجتماعی كمتر نیست.
فاطمه(ع) كه روایات فوق از او نقل می شود، همان است كه برای دفاع از حریم ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام به مسجد آمد و آن خطبه غراء را ایراد فرمود.
در انتها لازم تذكر دهیم كه در مورد هر روایتی می بایست سند آن هم بررسی شود. مثلا این روایت كه به زنان خواندن و نوشتن نیاموزید از نظر سندی قابل اعتماد نیست و با بسیاری از ادله و سیره عملی اهل بیت و علما ناسازگار است. دختر خود مرحوم مجلسی از مجتهدین زمان خود بوده است.
این گونه روایت نمی تواند مستند فرهنگ و احكام اسلامی قرار گیرد.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.