پرسش

ما روایتی در اسلام داریم كه بازی شطرنج دران حرام شده است پس چرا الان در كشور ما كه یك كشور اسلامی است این بازی به طور رسمی انجام می شود

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
درست است كه روایات متعددی در مورد حرمت شطرنج داریم، ولی یك فقیه و مجتهد برای استناد به روایات و حكم كردن بر طبق آن، می بایست آنها را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار می دهد. یكی از آن موارد این است كه جهت صدور روایت را مشخص كند؛ مثلا در مورد همین روایات شطرنج مشخص كند كه آیا عنوان شطرنج فی نفسه موضوع حكم است یا از آن رو در روایات مورد نهی واقع شده كه در آن زمان آلت قمار بوده است.
هر فقیهی كه از آن روایات استنباط كند كه عنوان شطرنج موضوعیت دارد و ملاك حرمت است، الآن هم حكم به حرمت آن می دهد، یعنی شطرنج در قدیم شطرنج بوده و حرام، و الآن هم هر كسی كه بازی كند به همان ملاك شطرنج است و حرام.
اما فقیه و مجتهدی كه با دیدن آن روایات و قرائنی كه با آن می یابد، چنین استنباط می كند كه شطرنج به عنوان شطرنج بودن حرام نشده، بلكه از این جهت كه در آن زمان وسیله ای بوده برای قمار كردن حرام شده است، می گوید امروزه كه دیگر شطرنج به عنوان وسیله و آلت قمار نیست پس حرام هم نیست، چون آنچه كه ملاك بوده، قمار بودن آن بوده است و الآن كه از آن حالت بیرون آمده و دیگر وسیله قمار نیست، پس حرام هم نیست.
باید توجه داشت كه موضوعی اگر تغییر كند حكم آن هم تغییر می كند، و اگر موضوع همان موضوع سابق باشد و تغییر نكرده باشد حكم آن هم ثابت می ماند.
از این رو شطرنج امروزی از آن جهت كه دیگر شطرنج قدیم نیست و عوض شده، از آلت قمار بودن بیرون آمده است؛ پس حكم آن هم تغییر كرده است.
ما این دو دیدگاه را بیان كردیم تا بر شما معلوم شود چرا بعضی از فقهای امروز در حرمت شطرنج مناقشه كرده اند و بعضی بر حرمت آن اصرار دارند. البته هستند فقهایی كه با وجود مبنای دوم ـ كه شاید مبنای مشهور فقها باشد ـ در خروج شطرنج از آلت قمار بودن تردید دارند، و احتیاط می كنند.
پس از مطالعه اگر پاسخ یا ابهامی داشتید آن را برای ما ارسال نمایید.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.