پرسش

با سلام لطف كنید بفرمائید یك جوان تنها در این جامعه كه اولا كار ندارد ثانیا هیچكس به حرفهای او اهمیت نمیدهد چه كار باید انجام دهد وآیا این دینی كه به ما معرفی میكنند فقط درداخل مساجد وتكایا وهیئت ها است وآیا برای دنیای ما هیچ برنامه ای ندارد وچرا دراین جامعه اسلامی هرروز سرمایه داران سرمایه دارتر وفقرا فقیر تر میشوند وعدالت اجرا نمیشود؟

پاسخ

با عرض سلام و تحیت.
دوست محترم!
عدالت جز به همت من و شما اجرا شدنی نیست. اگر می گویید كارگزاران جامعه وظیفه اجرای عدالت را دارند، حدیث امام علی(ع) را به یادتان می آوریم كه "أعمالكم عمّالكم" یعنی اعمال خود شماست كه كارگزاران شما می شود؛ و برای اصلاح آنان خود ما باید اصلاح شویم.
به این حدیث خوب بیاندیشیم!
1. قسمت بزرگی از كارگزاران نظام به خواست مستقیم یا غیرمستقیم ما كارگزار می شوند. اگر در حین انتخاب و پس از آن، مطالبه عدالت از آنان نشود ای بسا آنان این خطر را نكنند.
از این رو در دین اسلام همه مسئول و در عین حال همه رعیت معرفی شده اند. «كلكم راع و كلكم مسئول» و البته این تكلیف بسیار سختی است. بیدار كردن حس مسئولیت و عدالت خواهی در همه آحاد یك ریاضت سخت اجتماعی و شرعی است؛ از این رو حدیث است كه "یك ساعت [تلاش برای] عدالت از هفتادسال عبادت بهتر است.(بحارالانوار، ج75، ص352)
این همان امر به معروف و نهی از منكر است كه می بایست حتی نسبت به ولات جامعه اسلامی اجرا شود.
در اسلام، یا هر مكتب عدالت خواه دیگر، شرائط بسیاری برای كارگزاران و سران حكومت می شمارند؛ ولی آیا ضمانت اجرای مطمئنی، جز عدالت خواهی مردم وجود دارد؟!
از سوی دیگر، حتی باید گفت مسئولان فرزندان همین ملتند كه در نهایت تربیت شده جامعه ما می باشند. براین اساس، راهبرد اصلاح عمل مسئولین اصلاح جامعه است. این هم بعد دیگر امر به معروف و نهی از منكر كه همه امور را فرامی گیرد.
"اعمالكم عمالكم" شاید اشاره به همین دو معنا داشته باشد. یعنی خود شمایید كه عمال حكومت خود را به طور مستقیم و غیر مستقیم می سازید؛ چه با انچا قبل از ولایت آنان كرده اید و چه آنچه در انتخاب آنان انجام می دهید و چه آنچه در نظارت بر آنان انجام می دهید.
2. علاوه بر آنچه گذشت، باید گفت: اصلا همه بار مسئولیت بر عهده كارگزاران نیست. مقداری از وظائف اجتماعی با خود ما مردم است. گاه امیران خوبند، ولی ما به وظائفمان عمل نمی كنیم. شاید به همین معنا اشاره دارد حدیث امیرالمؤمنین(ع) كه فرمودند: «ظلم الملوك أسهل من دلال الرعیة» یعنی ظلم كردن پادشاهان تحملش از ناز كردن مردم [در اقامه عدالت] آسان تراست.
تأكیدی كه اسلام بر روی كار كردن و تلاش دارد، مثال زدنی است. تلاش در اسلام به خودی خود خوب است، چه رسد به این كه وسیله ای باشد برای حفظ زندگی شخص و رفع نیازهای مادی او.
اسلام نفس بیكاری را موجب فساد و شهوات می داند و "الشاب الفراغ" ـ یعنی جوان بیكار ـ مورد مذمت واقع شده است؛ و تلاش برای تشكیل خانواده و كسب روزی حلال را برای فرد در حكم جهاد فی سبیل الله معرفی می كند ـ «الكادّ لعیاله كالمجاهد فی سبیل الله» ـ و كار را هر چه باشد، حتی اگر كاری به ظاهر پست باشد، در چنین شرائطی برای او لازم و نیكو می داند.
بهترین نمونه آن را می توان حضرت علی(ع) برشمرد. امیرالمؤمنین(ع) در مدت 25 سال گوشه نشینی خود، كمر همت را بست، و غیر از كارهای دینی خود برای نفقه زن و فرزندش به كارگری پرداخت، و حتی برای یهودیان در باغ هایشان كار می كرد و مزد می گرفت؛ و هنگامی كه نیاز كمتری داشت، در كنار كار برای منافع اقتصادی آن، خدمات عمومی بسیاری، به عنوان وقف، انجام داد؛ راه سازی، حفر قنوات و تأسیس باغستانها نمونه ای از این خدمات است. همین روحیه خاكی و صمیمی و بی ریا است كه او را مفتخر به لقب "ابوتراب" می كند.
حال بیایید تنها همین ارزش اسلامی را ارزیابی كنیم. چگونه فرهنگی این چنین، محصولش جوانانی هستند كه به دنبال پولدار شدن یك شبه هستند، به نظر می رسد مشكل خود مسلمانان باشد كه این ارزشها را در درون خود پیاده نكرده اند.
بله، اسلام هرگز دینی محصور در مساجد و تكایا نیست، ولی بدون عمل به آن چیزی به سامان نمی شود.
"اسلام به ذات خود ندارد عیبی
هر عیب كه هست از مسلمانی ما است"
تمام تلاش ما این بود كه به هر دو حیثیت تكلیف نگاهی بیاندازیم، و هم وظیفه مسئولین و مسئولیت ما در تربیت و هدایت و گزینش آنان گوشزد كنیم، و هم به وظیفه خود مردم توجه دهیم.
ما باید تلاش كنیم مسئولین را به درستی برگزینیم و هدایت كنیم؛ ولی اگر نشد، راه بن بست نیست، بلكه تلاش شخصی او ـ به مانند امام(ع) در دوران گوشه گیری و نارضایتی از وضع حاكمیت ـ می تواند مشكل را حل كند.
خلاصه اگر ممكن باشد باید گرایشات عدالت خواهانه و توسعه خواهانه را در انتخاب و نظارت صحیح در مسئولان ایجاد كرد؛ و اگر نشد ـ كه البته می شود،إن شاء الله ـ فرد با توجه به تعلیمات دینی، راه سعادت دنیوی و اخروی خود و خانواده خویش را با تلاش مضاعف طی نماید.
با التماس دعا.
مشاوره مذهبی ـ قم.