پرسش

در حدیثی از امام كاظم علیه السلام می فرمایند:
در آیه 33 آل عمران بعد از آل عمران كلمه آل محمد آمده است كه غاصبین خلافت آن را حذف كرده اند
یعنی قرآن تحریف شده؟

پاسخ

دوست عزیز!
همان طور كه می دانید تعدادی روایت دال بر تحریف قرآن در مجامیع حدیثی ما هست، همانطور كه در مجامیع روایی اهل سنت وجود دارد. اما در مقابل روایات بسیار زیاد دیگری هست كه اصرار بر عدم تحریف قرآن دارد.
ولی باید توجه داشت بطور كلی تحریف بر سه قسم است.
1. تحریف معنوی، یعنی آیات قرآن را به گونه تفسیر نمایند كه مراد الهی نباشند. این تحریف را همه قبول دارند كه واقع شده و ضرری هم به قرآن بودن قرآن كریم وارد نمی سازد.
2. تحریف لفظی، كه خود این بر دو قسم است:
الف) تحریف در زیاده؛ یعنی چیزی بر قرآن اضافه شده است در حالی كه كلام نبوده است؛ كه باید گفت این تحریف را هیچ كس قبول ندارد، حتی آنهایی هم كه قائل به تحریف قرآن شده اند.
ب) تحریف در نقیصه؛ یعنی چیزی از قرآن كم شده است. این تحریف مورد گفتگو و اختلاف است.
با توجه به مطالب فوق، در پاسخ روایاتی كه دلالت بر تحریف قرآن می كنند باید گفت:
اولا، تحریفی كه از این روایات فهمیده می شود غیر از آن تحریفی است كه مورد بحث و گفتگو است؛ یعنی بسیاری از این روایات اشاره به تحریف معنوی دارند، كه ما هم آن را قبول داریم و در آن اختلافی نیست. معدود روایاتی كه در این ارتباط صحیح السند هستند، اكثرا، محمول بر این معنای تحرف ـ یعنی تحریف معنوی ـ است.
ثانیاً، اكثر این روایات از نظر سند ضعیف و غیر قابل اعتماد می باشند، زیرا قسمتی از آنها از كتاب "احمد بن محمد سیاری" نقل گردید است، و دانشمندان علم رجال اتفاق نظر دارند كه وی شخصی بوده منحرف و معتقد به عقائد غیر مقبول مثبل تناسخ. روایات چنین كسی قابل اعتماد نیست.
قسمت دیگری از روایات تحریف هم به واسطه "علی بن احمد كوفی" نقل شده است، كه علمای رجال او را نیز فردی دروغگو، و از نظر عقیده متزلزل می دانند.
ثالثاً این روایات، مخالف با آیات قرآن كریم، و ـ همانطور كه گذشت ـ مخالف بسیاری از روایات وارده از ائمه معصومین(ع) است.
البته برخی از روایات تحریف، كه از لحاظ سندی مشكلی ندارد، ولی از نظر محتوا قابل قبول نیستند. این روایات به چند گروه تقسیم می شوند. كه هر كدام جواب متناسب به خود را می طلبند و به آنها هم جواب داده شده است.
این موردی كه شما به آن مثال زده اید، از جمله گروه سوم روایات تحریف است؛ یعنی روایاتی كه دلالت می كند كه زیاده و نقصان هر دو در قرآن اتفاق افتاده است؛ یعنی كلمه ای از قرآن برداشته شده و كلمه ای دیگر به جای آن اضافه شده است. بدین بیان كه "آل محمد" حذف شده به جای آن "آل عمران" اضافه شده است.(نه آن كه آل محمد بعد از آل عمران آمده باشد.)
ولی در جواب، باید گفت: این روایت ها با قرآن، سنت و اجماع مسلمانان كه هر نوع زیاده را در قرآن مردود می دانند مخالفت دارند. زیرا تمام مسلمانان و حتی خود طرفداران تحریف نیز این حقیقت را می پذیرند كه حتی یك حرف نیز به قرآن اضافه نشده است؛ بنا بر این نمی توان به این روایات اعتماد نمود.
البته بحث عدم تحریف قرآن، بحثی طولانی و مفصل است كه ذكر تمام مباحث آن در این مقال نمی گنجد، لذا به همین مقدار بسنده می كنیم و امیدواریم كه كفایت كند.
بر نكته دیگری تأكید می كنیم كه روایات بسیار زیادی كه هم اعتبار و ارزش سندی دارند و هم از نظر محتوا محكم هستند، در عدم تحریف قرآن از ائمه(ع) وارد شده است، كه در مقام تعارض با روایات فوق ـ ولو اگر صحیح السند و الدلالة می بودند ـ بلااشكال بر آنها مقدمند.
دوست عزیز!
به صرف این كه در معنایی روایتی هست نمی توان بدان قائل شد. حدیث شناسی علمی گسترده و پردامنه است كه تا حدیث از مجاری آن تحلیل نشود نباید مورد پذیرش و استناد واقع شود.
برای مطالعه بیشتر می توانید به این منابع مراجعه كنید: "البیان"، آیت الله خویی ـ "التمهید" ، استاد معرفت ـ "قرآن در قرآن" ، آیت الله جوادی آملی ـ "شناخت قرآن"، صادق نجفی و هاشم هریسی و دیگر كتب علوم قرآنی.
در ضمن می توانید به كد 6078، در بخش تازه های مذهبی سایت نیز مراجعه نماید.
پی از مطالعه در این زمینه، اگر مشكل و یا ابهامی داشتید آنرا برای ما ارسال نماید.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.