پرسش

ایا سعدی عارف بود یا شاعرو یا زاهد؟
عشق حافظ درچه زمینه ای بود؟

پاسخ

با سلام و عرض تحیت!
سخن گفتن در باره بزرگانی كه پیش از ما زندگی می كرده اند، كاری مشكل است، خصوصاً اگر آثار به جا مانده از آنان بیانگر اعتقادات صریح آنان نباشد.
سعدی از بزرگان ادب ایران و جهان به شمار می رود، ولی اگر بخواهیم روحیات و عقائد او را با توجه به همین اشعار به جا مانده، كه مملو از استعارات، كنایات، ایهام و اشارات است، بشناسیم، نمی توانیم به صراحت عقیده و نظری ابراز كنیم.
قدر متیقن در باره سعدی آن است كه او ادیبی فرزانه و مصلحی دوراندیش و با حكمت است.
البته در مورد حافظ با وجودی كه اختلاف نظرهایی در باره او هم هست، ولی قرائن قدرتمندی بر این هست كه او عارفی خداخواه و فهیم بوده بوده است، كه اگر از عشق می گوید مرادش عشق خالص الهی است.
با این وجود، باید گفت: بعضی چنان مقام عرفانی او را بالا می برند كه گوئی از مقربین خاصه درگاه الهی است، و بعضی چنان بر سر او می كوبند، و او را تنها یك شراب باره شاهد باز معرفی می كنند.
در باره سعدی، حافظ كتاب تاریخ ادبیات ایران تألیف دكتر ذبیح الله صفا و همچنین كتابهای آقای دكتر ضیاء موحد می تواند راهنمای شما باشد.
در باره حافظ نیز كتاب "تماشاگه راز" از علامه شهید مرتضی مطهری را توصیه می كنیم.
با آرزوی توفیق.
مشاوره مذهبی ـ قم.