پرسش

در خصوص سبك هندی و شعرای معروفی كه از این سبك استفاده مینموده اند برایم توضیح داده و مثالهایی نیز ذكر بفرمایید . متشكرم

پاسخ

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما دوست گرامی
پس از اینكه شاه اسماعیل در سال 908 هـ.ق بر تخت سلطنت نشست، به دلیل اینكه خود شیعه بسیار متعصبی بود، همین كه به سلطنت رسید دین شیعه را اعلان كرد و در انتشار آن از هیچگونه سختی خونریزی خودداری نداشت. در این میان گروهی از ادبا و دانشمندان نامی ایران كه پیرو این عقیده نبوده‌اند ، كشته شده‌اند و عده كثیری از ایشان از بیم جان خود از ایران گریخته‌اند . چنانكه دانشمندان خراسان به ماوراء‌النهر و هندوستان رفته و دانشمندان آذربایجان به خاك عثمانی پناه برده و حتی تعداد زیادی از علماء فارس و كرمان و خوزستان به عربستان رفته‌اند.به همین جهت در قرن دهم به شمار زیادی از دانشمندان بر می‌خوریم كه در این كشورها می‌زیسته‌ و درگذشته‌اند. در دوره صفوی كه به طور كلی از وجود گویندگان بزرگ خالی بود ، موضوع مهم نظم پیشینیان یعنی غزل و شعر عرفانی ، متروك گردید زیرا شاهان صفوی از هر دو اعراض داشتند و در هندوستان اساس سبك مخصوصی در شعر گذاشته شد كه به نام «سبك هندی» معروف شده است و این سبك از روش ویژه شاعران قرن هشتم ـ مهم‌تر از همه حافظ ـ بیرون آمده است . در این شیوه شاعران در به كار گرفتن كنایات و استعارات و تشبیات ، و جناس و ایهام و و معانی دقیق و مضامین عجیب ، و اشاره به امثال و اصطلاحات خاص ، بیش از اندازه استفاده كرده‌اند. با این همه نباید تصور كرد كه عصر صفوی از نظم و نثر خوب به كلی محروم بوده است. بلكه از بین شعرای آن عهد كه عده آنان بسیار بوده است كسانی مانند «صائب تبریزی ، وحشی بافقی ، كلیم همدانی ، عرفی شیرازی و هاتف اصفهانی» و در بین شعرای هند نظیر «فیضی» اشعار نغز حوش‌آیند سروده‌اند و مخصوصا بعضی از آنان از متقدمین خود پیروی كرده و احیای طرز قدیم را آزموده‌اند.از خواص سبك هندی كه شعرای آن بدین خصوصیت مشهورند مضمون سازی ، باریك‌اندیشی و نازك‌كاری در به كار بردن تشبیهات مثالها و اصطلاحات است كه در این میان به شاعر بزرگ و مشهور این سبك «صائب تبریزی» گریزی می‌زنیم :
/ عشق بی پروا چه می‌داند زیان و سود را /
/ شعله یكسان می‌شمارد چوب و بید و عود را / امیدوارم مؤید و پیروز باشید ...