پرسش

از ایه زیر در زمینهای فردی و اجتماعی و فرهنگی
و روانشناسی
چه برداشتهایی میشود
فا ینما تو لوا فثم وجه الله
بقره ایه 115

پاسخ

دوست عزیز!
آیه شریفه «فأینما تولوا فثم وجه الله»(بقره/115) را می توان در جهات مورد اشاره شما مورد بررسی قرار داد.
1. جنبه فردی: به هر انسان موحد و خداپرست می فهماند كه خدای تو نامحدود است و به هر طرف كه رو كنی، او در آنجا است؛ پس سعی كن در هر حال و به هر سمت و سویی كه هستی، در راه اطاعت و بندگی او گام بردار. به علاوه كه در هر حال می توانی بر او توكل و اعتماد نمایی، چرا كه او در همه جا حضور دارد و وجود او نامحدود است. پس برای ابراز بندگی و اطاعت و توكل بر او محدودیت وجود ندارد.
2. جنبه اجتماعی: همان جنبه فردی را می توان بسط و گسترش داد و به اجتماع هم سرایت داد. جامعه ای كه این تفكر را در نظر توحید و خداشناسی داشته باشد، اولا، از لحاظ معنوی، به رشد و تعالی بیشتری نائل می شود؛ و ثانیا، در مشكلاتش بر خدا اعتماد می كند و امید به بهروزی اجتماعی از مجاری غیب و "من حیث لایحتسب" خواهد داشت.
در نهایت، به شأن نزولی كه بر این آیه آمده است توجه كنید.
پس از تغییر قبله از بیت المقدس به مسجد الحرام، یهودیان مسلمانان را مورد سرزنش و انتقاد قرار می دادند كه پس تا به حال نمازهایتان باطل بوده، چون به سمت قبله نبوده است. ولی خداوند برای جواب آنها و دادن روحیه و تقویت ایمان مسلمانان، اعلام می دارد كه به هر طرف كه رو كنید خداوند وجود دارد و خداوند محدود به مكان و زمان خاصی نیست.
این مطلب راه همه سم پاشی ها و فتنه های یهود در مورد تعبیر قبله را بست و روحیه و نشاط خاصی به جامعه مسلمانان عطا نمود، كه این خود می تواند نشان دیگری از تأثیرات فردی و اجتماعی این آیه باشد.(دقت كنید)
3. جنبه فرهنگی: علاوه بر فرهنگ بندگی و اطاعت از خداوند در هر حال و در هر مكان، این آیه اشاره به آن دارد كه همه چیز جلوه ای از جلوات الهی است، و لذا باید به مخلوقات به دید محبت نگریست. شاید اساس محبت انسان به عالم را بتوان از این آیه استخراج كرد.
این یكی از آموزه های دینی است كه عرفا از آن بهره ها گرفته و بر آن تأكید دارند.
به جمله ای از مرحوم امام خمینی(قده) در این زمینه ـ كه خطاب به فرزندشان حاج احمد آقا فرموده اند ـ توجه كنید:
«پسرم! اگر می توانی به تفكر و تلقین، نظر خود را نسبت به همه موجودات، به ویژه انسانها، نظر رحمت و محبت كن؛ مگر نه این است كه كافه موجودات از جهات عدیده كه به احصا درنیاید، مورد رحمت پروردگار عالمیان می باشند؟! مگر نه آن كه وجود و حیات و ... از رحمتها و موهبتهای الهی است بر موجودات، و گفته اند: "كل موجود مرحوم" ... پس آن چه و آن كس كه مورد عنایت و الطاف و محبتهای الهی است، چرا مورد محبت ما نباشد؟! و اگر نباشد، این نقصی نیست برای ما، و كوتاه بینی و كوتاه نظری نیست؟!»(جلوه های رحمانی، ص35ـ36)
این تأثیر عرفانی آیه، خود به نوعی تأثیر روانشناختی آن هم هست.
امیدواریم این مختصر برای شما مفید بوده باشد.
پیروز باشید.
مشاوره مذهبی ـ قم.