پرسش

مبانی مشروعیت حكومت اسلامی چیست؟

پاسخ

دوست عزیز!
دقیقا مراد شما از سؤال برای ما معلوم نیست. دو احتمال در باره مراد شما می دهیم: یكی این كه مراد شما دلیل مشروعیت تشكیل حكومت در زمان غیبت باشد. دیگری این كه مراد شما مشروعیت حاكمان و اعمال حاكمیت آنان و احكام و مقررات در حكومت اسلامی باشد.
بنا را بر مراد اول می گذاریم و جواب شما را می دهیم. اگر مراد دیگری داشتید، به ما بگویید تا، به باری خدا، به آن بپردازیم.
در ابتدا لازم است متذكر شویم كه در حقیقت، حكومت اسلامی حكومتی است كه در آن قانون اسلام حاكم است. و این كه چه كسی این حكومت را اداره كند ـ و به عبارت دیگر حاكم چه خصوصیاتی باید داشته باشد ـ مسئله دیگری است كه نمی بایست با اصل و تعریف حكومت اسلامی خلط شود. ما دراینجا در صدد آنیم كه آیا تشكیل حكومت اسلامی در زمان غیبت جائز است یا نه؟
برای لزوم تشكیل حكومت اسلامی درعصر غیبت به ذكر چند دلیل می پردازیم:
1ـ حكومت امری است اجتماعی كه لااقل نیاز جامعه به امنیت و حفظ حقوق افراد و جلوگیری از تجاوز قدرتمندان به حقوق ضعفاء آن را لازم كرده است.
جامعه اسلامی نیز از سایر جوامع بشری جدا نیست، و مثل جوامع دیگر نیاز به برقراری حكومتی دارد كه قوانین را اجرا كند تا هدف از تنظیم قوانین تحقق یابد.
اگر جامعه اسلامی با بقیه جوامع از نظر نیازمندی به این امور اختلاف می داشت پیامبر اكرم(ص) و ائمه(ع) برای بیان این امر سزاوارتر بودند، و چون پیامبر و ائمه چنین مطلبی را بیان نفرمودند بنابر این جامعه اسلامی هم در این كه باید حكومتی داشته باشد مانند سایر جوامع بشری است. بلكه شاید بتوان گفت تصور جامعه ای بدون حكومت امكان ندارد.
به همین دلیل بر لزوم تشكیل حكومت در زمان غیبت نیز استدلال می شود با این بیان كه: جامعه اسلامی در زمان غیبت، مثل تمامی جوامع دیگر، نیاز به قانون و تشكیل حكومت دارد تا بتواند در استحكام آن بكوشد وهدف از تشریع قانون را تحقق بخشد، و از این جهت با دیگر جوامع بشری تفاوتی ندارد.
پس از قبول این مسئله كه به طور خلاصه بیان شد، عقل می گوید یكی از دو امر را باید پذیرفت: حكومتی با قوانین اسلامی و یا حكومتی با قوانین غیر اسلامی، و شق سومی قابل تصور نیست.
از این حكم چنین نتیجه می شود كه حكومت اسلامی واجب است چرا كه خضوع در مقابل قانون غیر اسلام، عقلا و شرعا، حرام است.
2ـ بدیهی است كه تلاش برای پیاده كردن احكام اسلام بر مسلمان واجب است. برخی از این مقررات ـ مانند قوانین اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ـ جز از طریق قوه حاكمه به طور كامل اجرا نمی شود. بنابراین تشكیل یك دولت اسلامی در دوران غیبت امری لازم و ضروری است. به عنوان مثال احكام مربوط به قضاوت در اسلام، تعزیرات اسلامی، بعضی از مراتب امر به معروف و نهی از منكر، اداره امور حسبیه به شكل كامل، جزیه و امور مربوط به اقلیات مذهبی، احكام مربوط به اراضی مفتوحة العنوة، احكام افلاس و ورشكستگی بدهكاران، زندان، تشكیل ارتش و امور امنیتی، اخذ زكات، احكام احتكار و دهها مسئله دیگر كه در كتب فقهی موجود است.
حكم به عدم مشروعیت تشكیل حكومت به طور ضمنی حكم به تعطیلی این احكام در دوران غیبت است. و این به راحتی قابل قبول نیست.
3ـ در روایات اسلامی كه شیعه و سنی آن را نقل كرده اند آمده است كه پیش از ظهور مهدی (ع) مردمی قیام می كنند و مقدمات حكومت مهدی را فراهم می سازند. از جمله روایتی است كه حافظ ابو عبد الله گنجی شافعی از رسول خدا(ص) نقل می كند: «ویخرج أناس من المشرق فیوطئون للمهدی سلطانه» یعنی مردمی از شرق قیام می كنند و زمینه حكومت مهدی را فراهم می سازند.(البیان فی اخبار صاحب الزمان، گنجی شافعی، در كتاب كفایة الطالب، ص490)
حافظ گنجی بعد از نقل این روایت می گوید: "این حدیث حدیث صحیحی است كه آن را راویان موثق وعالمان مورد اعتماد نقل كرده اند."
و از امام باقر(ع) روایت شده كه در میان علائم آخرالزمان فرمود :می بینم كه جمعیتی در مشرق زمین خروج می كنند و احقاق حق می نمایند، ولی به آنها داده نمی شود. سپس طلب می كنند، باز هم به آنها داده نمی شود. وقتی چنین دیدند شمشیرها بر شانه می گذارند مسلحانه قیام می كنند آنگاه حق را به آنها می دهند. ولی انقلابیون قبول نمی كنند تا آن كه كاملا قیام می كنند و این انقلاب تحویل هیچ كس داده نمی شود، مگر به صاحب شما (امام زمان علیه السلام). كشته شدگان آنها شهیدند. بدانید كه چنانچه من آن انقلاب را درك می كردم، دوست می داشتم كه برای صاحب امر باقی باشم.
احادیث بسیار دیگری نیز در این مضامین وارد شده است.(ر.ك. به عیون اخبار الرضا، باب 34، حدیث 1 ـ نهج البلاغه فیض/ 125، خطبه40 ـ بحار الانوار، ج90، ص1 ـ كتاب سلیم بن قیس، ص182 ـ كافی، ج1، ص 403 ـ نهج البلاغه، ص 392 و....)
با آنچه كه به طوراجمال گفته شد معلوم می گردد كه تشكیل حكومت اسلامی از واجبات عصر غیبت است.
برای تحقیق ومطالعه درمورد حكومت اسلامی وولایت فقیه می توان از منابع ذیل بهره جست:
الف)
1ـ البیع ،امام خمینی(ره).
2ـ ولایت فقیه، امام خمینی(ره).
3ـ دراسات فی ولایة الفقیه، آیت الله منتظری.
4ـ ولایت فقیه، آیت الله معرفت.
5ـ وحی و رهبری، آیت الله جوادی آملی.
6ـ دین و دولت در اندیشه اسلامی، محمد سروش.
7ـ انوار الفقاهة، آیت الله مكارم شیرازی.
8ـ حاكمیت در اسلام، سید محمد مهدی خلخالی.
9ـ نظریه های دولت درفقه شیعه، محسن كدیور.
10ـ حكومت ولایی، محسن كدیور.
11ـ فراتر از فتوا، شمس الله صفرلكی.
12ـ مجله كتاب نقد، ج7،8،9،10.
13ـ مجله فقه، كتاب اول، ج 1،3،4،5،6،9،21،22،23،24،25،26.
14ـ مجله نقد و نظر ج 12.
15ـ مجله حكومت اسلامی، ج 21،9.
16ـ مجله حوزه، ج 56،57،85،86.
17ـ مجله اندیشه سیاسی اسلام ج 7.
18ـ ولایت فقیه، آیت الله جوادی آملی.
19ـ ولایت فقیه، آیت الله مصباح یزدی.
20ـ ولایت فقیه، حبیب الله طاهری.
ب): در سایت های زیر هم دسترسی به بعضی از منابع ممكن است:
1- كتاب ولایت فقیه؛ http://www.hawzah.net/Per/E/VeDefa.asp?URL=Start/VeStart.htm
2- پیشینه نظریه ولایت فقیه ، دبیرخانه مجلس خبرگان؛ http://www.nezam.org/persian/books/pishinehe_nazariyaye_welayate_faqih/index.htm 3- ولایت فقیه از دیدگاه شیخ انصارى و آیه الله خویى؛ http://www.marashilibrary.com/ViewBookResearchIndex.asp?kelid=36&PPageNo=19&PMove=NoChange&SField=عنوان&OField=عنوان&SearchWord=&RecNo=20 4- ولایت فقیهان و عدالت ، آیت اللّه جوادى آملى ؛ http://www.al-shia.com/html/far/books/rooz/velayat/index.htm 5- ولایت فقیه در حكومت اسلام ( 1 ) http://www.marashilibrary.com/ViewBookResearchIndex.asp?kelid=121&PPageNo=19&PMove=NoChange&SField=عنوان&OField=عنوان&SearchWord=&RecNo=20 6- ولایت فقیه در حكومت اسلام ( 2 ) http://www.marashilibrary.com/ViewBookResearchIndex.asp?kelid=122&PPageNo=19&PMove=NoChange&SField=عنوان&OField=عنوان&SearchWord=&RecNo=20 7- ولایت فقیه در حكومت اسلام ( 3 ) http://www.marashilibrary.com/ViewBookResearchIndex.asp?kelid=123&PPageNo=19&PMove=NoChange&SField=عنوان&OField=عنوان&SearchWord=&RecNo=20 8- ولایت فقیه در حكومت اسلام ( 4 ) http://www.marashilibrary.com/ViewBookResearchIndex.asp?kelid=124&PPageNo=19&PMove=NoChange&SField=عنوان&OField=عنوان&SearchWord=&RecNo=20
موفق و پیروز باشید.
مشاوره مذهبی _ قم.